1977 јылда, студент ле тужында, Улалуда Национал драма театрда иштеп баштаган, 1978 јылда театрдыҥ тӧс режиссеры болуп кӧстӧлгӧн. Алтай Республиканыҥ драма театрында Николай Сергеевич Шумаров бир канча спектакльдар тургускан: «Энениҥ јалаҥы» Чингиз Айтматов, «Айгырдыҥ бажы» Јыбаш Каинчин, «Саҥ башка кижи» Аржан Адаров, «Торко-Чачак». Бу иштеринде режиссер лирикалык ууламјы баштаган.
Одус јашка једип, Ногон бойыныҥ алтай калыгыныҥ кеендигине баштанат. «Мой народ — моё добро, мой Алтай — моё Золото», — деп Ногон айдат. «Сцена — это место, где, откуда можно передать послание от своей Родины и корней в Горном Алтае».
Ногон калыгыныҥ байлык фольклорын јууп, шиҥдеп, оны корулап, јаҥжыккан искусствого эмдиги ӧйдиҥ јаҥы тыныжын берет.
1986 јылда «Алтай» деп атту фольклор ансамбльдыҥ тӧзӧӧрин јӧмӧп, баштапкы «алтын» туружаачыларыныҥ тоозына (составына) кирген.
2002 јылдаҥ ала 2007 јылга јетире Ногон ӱредӱчи болуп Московский театрда иштейт («Школа драматического искусства)[2]». Ол мында јаҥыс ла кайдыҥ ӱредӱчизи эмес, Ногон онойдо ок Гомердиҥ"Илиада"зы аайынча режиссер А.Васильевтиҥ спектакльинде Нестордыҥ партиязын апарат. Бу спектакльда туружып, ол Европала кӧп јорыктаган.
Бӱгӱнги кӱнге јетире Шумаров Н. С. 60-наҥ ажыра спектакльдар ла театрлык кӧргӱзӱлердиҥ тургузаачызы (постановщик) болот. Ол тоодо Андрей Анохинниҥ «Эрлик-Хан» деп баледи, «Талай-Хан» деп операзы,
«Маадай-Кара», «Очы-Бала», «Чымалы-Каан» деп кай чӧрчӧктӧр. Ногон 10 драмалык бичимелдер ле инсценировкалардыҥ авторы. Бастыра спектакльдарыныҥ кӱӱзиниҥ авторы — ол бойы. Бар-јок чӱмдемел иштериниҥ кӱӱлеринде ол алтай калыгыныҥ этникалык классикалык ойноткыларын тузаланат: топшуур, шоор, алтайский комус, jадаган (скифская арфа), бу ойноткыларды ол бийик кеминде тузаланат (орус.владеет в совершенстве).
Ногон Шумаров 30 јаштаҥ ала ӱредӱчиниҥ ижин апарат: кӱӱлик школ (Горно-Алтайск), Кеендиктиҥ сургалында (колледжинде) (Горно-Алтайск)[3], Московский театрда «Кеендиктиҥ драма школында»[2], Афиныда драмалык театрда (Греция) уроктор ло мастер-класстар ӧткӱрген, комусла ойноп, кайлап ӱреткен. Бӱгӱнги кӱнде Алтай Республикада, Москвада ла о.ӧ. Россияныҥ калаларында ӱренчиктерлӱ . Пандемиядаҥ улам 2020 јылдаҥ ала ӱредӱни кезикте on-line айалгада ӧткӱрип јат.
Ногон алтай кайды бийик профессионал кеминде билер учун јаҥыс ла Арасей тергееле эмес, онойдо ок кӧп ороондорло гастроль-јорыкка јӱрет: Калка јери, Казакстан, Кыргызстан, Вьетнам, Литва, Латвия, Германия, Индия (Бенгалуру, Хайдарабад).
1996 јылдаҥ ала ол Болот Байрышевле, Сарымай Урчимаевле кожо трио болуп, башка-башка этникалык кӱӱлик фестивальдарда Россияда, Швейцарияда, Австрияда, Италияда, Германияда, Норвегияда, Чехияда, Словакияда, Голландияда ла о.ӧ. орооондордо турушкан.
Монголияда (Улан-Батор), Германияда (Берлин ле ӧскӧ дӧ калалар), Португалияда (Порто), Бельгияда (Антверпен), Грецияда (Дельфы), Францияда (Авиньон) деген ороондордыҥ калаларында ӧткӧн Эл-јондор ортодо
театрал фестивальдардыҥ туружаачызы болгон. Германияда «Ак аҥ» (орус.«Белый олень») деп спектакль кӧргӱскен.
1993 — «Талай-Хан», опера — балет (кӱӱчӱмдеечи Андрей Анохинниҥ «Талай-Хан», «Хан-Алтай» ла «Хан-Эрлик» деп чӱмдемелдери аайынча), Барнаул ла Москвада премьералар, режиссер-тургузаачы;
«Festa della», кӱӱлик фестиваль (Италия, 1997) — артист, кай, топшуур, комус, шоор, Ногон ло Болот «Алтайдыҥ алтын кырларыныҥ кайы» (орус.«Эпические песни с Золотых гор Алтая»);
«Саян јӱстӱк» (орус.«Саянское кольцо»), калыктар ортодо этнокӱӱлик фестиваль (Россия, 2007);
«Улы дала сазы», калыктар ортодо кӱӱлик фестиваль, Астана (Нур-Султан), Казахстан;
«Бирлик оток кайрал» деп медаль, Республика Алтай;
«Алтай Республиканын Нерелу санатчызы» («Заслуженный деятель искусств Республики Алтай») (2007)[11];
«А.Калкинниҥ сыйыныҥ» лауреады (2015);
«Улы дала сазы» деген калыктар ортодо кӱӱлик фестивальдыҥ лауреады (номинация солист-кожоҥчы, национал фольклор), Астана (Нур-Султан), Казахстан;
«Алтын Ирия—2007» Сибирдиҥ этно-кӱӱлик сыйыныҥ лауреады, категориязы «Јаҥжыгу»;
«Астана-аркау» деп Тӱрк кӱӱниҥ фестивалиниҥ дипломанты (Казахстан);
«Тирӱ суу» деп калыктар ортодо этникалык культуралардыҥ фестивалиниҥ дипломанты (Россия).
Алтай Республиканыҥ Башкарузыныҥ театрал санады јанынаҥ јылдыҥ берилер сыйыныҥ «Талдама спектакль учун (эҥ артык режиссерго)» деп номинацяла лауреады. «Чӧбӧлкӧптӱҥ јӱрӱми. Ундулбас кереес» («Памятное завещание») М. Н. Чевалковтыҥ повести аайынча (Распоряжение Правительства Республики Алтай от 23 апреля 2018 года № 119-р)[12];
Кӧрӱ-выставка, Николай Сергеевич (Ногон Нӧкӧрӧвич) Шумаровтыҥ 70 јажына учурлаган (2017)[13].
Современная литература народов России. Драматургия. Антология / Расплата (пьеса), Ногон Шумаров — М.: ОГИ, 2020.— с.— 1500 экз. — ISBN 978-5-94282-888-2