Калкин, Алексей Григорьевич

Алексей Григорьевич Калкин
Алексей Григорьевич Калкин
Чыккан ӧйи	кандык айдыҥ 3 кӱни 1925
Чыккан јери	с. Паспарта, Улаганский район, Ойратская автономная областьӰлекер:Категория только в статьяхӰлекер:Категория только в статьях, СССР
Божогон ӧйи	18 августа 1998
Божогон јери	с. Ябоган, Усть-Канский район, Республика Алтай
Гражданство	СССР; Россия
Иш-тоштыҥ бӱдӱми	сказитель-кайчы
Кайралдары ла премиялары

Алексей Григорьевич Калкин (1998, Јабаган) — кайчы. СССР бичиичилериниҥ Биригӱзиниҥ турчызы Маадай Кара». Сӧӧги — саал.

Биографиязы

Алексей Калкинниҥ "Ай-Сологой ло Кӱн-Сологой" деп јуунтызын колго алып, чындаптаҥ јилбиркеп кычырган кажы ла алтай кижи бойыныҥ тӧрӧл тилине, оныҥ байлык сӧзине јаҥы кӧслӧ кӧрӱп, јажына сӱӱр, кичеер, анчадала ла эмдиги јашӧскӱрим оныҥ ӧткӧн уур јолдорына ајару эдип, мынаҥ ары ӧзӱми учун јана баспай туружарына мен иженип турум.

(К.Укачина, фольклорист)

Алексей Калкин кандый айдыҥ 3 кӱнинде Ойрот автоном областьтыҥ Улаган аймакта Паспарты јуртта чыккан. Јаш туштаҥ ала кӧстӧҥ уйан болгон. Ӱренерге келишпеген, је оныҥ таадазы ла адазы Туулу Алтайда јарлу кайчылар болгон учун, ол оогоштоҥ ло ала калыгыныҥ оос чӱмдемелдеринде ле кай чӧрчӧктӧринде болгон^[1].

1978 јылдарда СССР-дыҥ бичиичилер Биригӱзине алынган, 1995 јылда Најылыктыҥ ордениле кайралдаткан.

Алексей Григорьевич алтай калыктыҥ чӧрчӧктӧрин кайлаган, анчада ла «Маадай Кара» деп эпос учун «Алтай Республиканыҥ Эл кайчызы» деп нерени алган баштапкы кайчы болуп јат^[2]. Алтай Республиканыҥ Јабаган јуртында куран айдыҥ 18 кӱнинде 1998 јылда јада калган^[1].

Јайаандык ижи

А. Калкин јаштаҥ ала јарлу кайчыларды О.Чолтуковты, Д.Тобоковты, Т.Токтогуловты угар аргалу болгон. Оны баштап ла јебреннеҥ бери јарлу, сӱрекей ӱнгӱр телеҥит-кайга ӱреткен кижи укту-тӧстӱ кайчы — бойыныҥ адазы болгон^{Маадай-Кара» деген алтай монументал эпосты кайлаганын бичигендер. «Маадай-Кара» — телекейлик учурлу эл-поэтикалык кереес деп чотолот. Орус тилге кӧчӱрилген (поэтический кӧчӱрижи Плитченко Александр Ивановичтиҥ), тувин, монгол ло кыргыс тилдерге кӧчӱрилген^[1].}

А. Г. Калкинниҥ репертуарында 30-таҥ артык кай чӧрчӧк, ол феноменал сагышту кижи болгон, кажы ла кай бир муҥнаҥ ала он муҥга јетире строкту болгон, кӧп тоолу чӧрчӧктӧр, соојындар, мифтер, кеп куучындар, куучындар ла кожоҥдор билетен. 1997 јылда «Памятники фольклора народов Сибири и Дальнего Востока» деп бичиктиҥ 15-чи томында «Очы-Бала» деп эпостыҥ калганчы версиязы кепке салынган, Новосибирск калада 1987 јылда бичилген^[3].

А. Г. Калкин јаҥыс ла озогы эпос билер кайчы эмес, онойдо ок ол эл-ӱлгерчи-импровизатор.

Кайрадулары

Најылыктыҥ ордени (орус. Орден Дружбы) (1995)
Алтай Республиканыҥ Эл-кайчызы

Тизим

Очы-Бала (Сказки): алтай чӧрчӧктӧр. — Горно-Алтайск: Горно-Алт. обл. нац. изд-во, 1951. — 36 с.
Маадай-Кара: алт. героич. эпос. — Горно-Алтайск: Алт. кн. изд-во. Горно-Алт. отд-ние, 1979. — 272 с.
Маадай-Кара. Очы-Бала : Алтайские героические сказания / Сказитель Алексей Калкин; Поэтич. пер. с алт. А. Плитченко; Вступ. ст. Современник, 1983. — 288 с. — 50 000 экз. (в пер.)
Ай-Сологой ло Кун-Сологой: алтайские героические сказания. — Горно-Алтайск: Алт. кн. изд-во. Горно-Алт. отд-ние, 1989. — 352 с.

Кереестери

А. Г. Калкинниҥ адыла адалган краевед музей.
Јабаган јуртта А. Г. Калкинниҥ адыла адалган ором.

Ајарулар

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Журнальный зал: Литературный календарь
↑ Официальный интернет-портал «Республика Алтай»: Известные люди
↑ ^{Наука в Сибири» № 37—38 (2173—2174) 9 октября 1998 г.: Памяти кайчи}

Тайантылар

[жз-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Журнальный зал: Литературный календарь

[2] Официальный интернет-портал «Республика Алтай»: Известные люди

[кайчи-3] {Наука в Сибири» № 37—38 (2173—2174) 9 октября 1998 г.: Памяти кайчи}

[1]

[2]

[3]