Ылгаксы
| Јурт | |
| Ылгаксы | |
|---|---|
| орус. Власьево | |
| 50°17′08″ с. ш. 85°30′57″ в. д.HGЯO | |
| Эл-тергее |
 Россия |
| Федерацияныҥ субъекты | Алтай Республика |
| Муниципал аймак | Кӧксу-Оозы |
| Јурт јеезе | Кӧксу-Оозыныҥ |
| Тӱӱкизи ле географиязы | |
| Бийиги | 1022[1] м |
| Климады | орто-континентал |
| Ойдиҥ поязы | UTC+7:00 |
| Эл-јонныҥ тоозы | |
| Эл-јонныҥ тоозы | ↘11[2] кижи (2016) |
| Ук-калыктар |
алтайлар 50 %, орустар 50%[3] |
| Окылу тил | алтай, орус |
| Тоолорлу идентификаторлор | |
| Телефонныҥ коды | +7 38841 |
| Почтаныҥ индекси | 649490 |
| АТТК-ныҥ коды | 84240875003 |
| МТТК-ныҥ коды | 84640475111 |
| Номер в ГКГН | 0154355 |
|
|
|
Ылгаксы (орус. Власьево) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Кӧксу-Оозы аймагында Кӧксу-Оозыныҥ јурт јеезезине кирет.
Этимологиязы
Ылгаксы орус. .
Физико-географиялык темдектери
Географиязы
Јурт Туулу Алтайдыҥ тӱштӱк-кӱнбадыш келтейинде, јаан тайгалардыҥ колтыгында, Кӧк-Сууныҥ јанында турат. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 1022 метрге бийик[1].
Климады
Климады орто-континентал. Кыш узун, јаан карлу, ӱлӱрген айдыҥ учынаҥ ала кандык айдыҥ бажына једет, 6-7 ай, јай кыска кичӱ изӱ айдаҥ ала куран айдыҥ учына јетире, 3 ле ай. Чаган айдыҥ соок деген кӱнинде −30..-40 °C, јаан изӱ айда эҥ тыҥ изӱ +30..+35 °C болот. Јут-чыктыҥ кеми јеткилинче: 700—750 мм. Салкынныҥ ортојылдык кеми 4,7 м.
Аҥ-куштары
Элбек јайым јалаҥдары одорлу, кыралары ашту. Маала ажы, јердиҥ ажы јакшы бӱдер јер. Тайгалары аҥдык: ирбис, айу, бӧрӱ, тӱлкӱ, јуҥма, марал, элик, тооргы, шӱлӱзин, сарас, јоонмойын, агас, кӧрӱк, тийиҥ ле о.ӧ. аҥдар. Чай, кӱртӱк, бӧднӧ, торлоо, ӱкӱ, кӱӱк, талеҥко, каргаа, кускун, карчага, мӱркӱт, тейлеген, јерлик кас, ӧртӧк деп куштар Кадын-Бажыныҥ биосферный заповеднигинде бар.[4] Сууныҥ балыгы кӧлдӧрдӧ лӧ Кӧк сууда болот, чараган, јылмай, чортон, бел ле о.ӧ.
Ӧзӱмдери
Айландыра кырларын агаш бӱркеген. Тыт, мӧш, кайыҥ, терек, аспак, чиби, беле, јодро агаштар ӧзӧт[5], суулардыҥ коолында јодро, тал, тайа, беле, ыргай, каргана, чычрана јайылган, элбек чӧл-јалаҥдарда мешке, јердиҥ јиилеги, уйкӧс, бороҥот, кызылгат, јодро. «Алтай Респубдиканыҥ Кызыл бичигине» кирген ӧзӱмдер: кызыл тазыл, алтын тазыл, марал чечек[6]. Сас јанында тайа, јыраа, тал, кӧгӧзин, кыйгак ӧлӧҥ.
Јери ле јолдоры
Јуртта 3 ором: Тоҥмок суулу.
| Ылгаскы јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире | |
| Аймактыҥ тӧс јери Кӧксу-Оозы | 11 км |
| Республикан тӧс кала Улалу | 310 км |
| Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы | 370 км |
| Тергеениҥ тӧс калазы Москва | 4000 км |
| Чуйдыҥ трагы (Р-256) 514,5 км-деҥ | 230 км |
| Чуйдыҥ трагы (Р-256) 610,8 км-деҥ | 200 км |
Тӱӱкизи
1860 јылдарда Арасейдеҥ кудай јаҥында расколдоҥ улам качкан, онойдо ок јаҥнаҥ качкан, јакшы јӱрӱм бедиреген, черӱнеҥ кыйышкан, каторганаҥ качкандар Сибирде, Алтайда келип токтогылап, јурттар, заимкалар, хуторлор тӧзӧгилеген.
Эл-јон
| 2002[7] | 2010[8] | 2011[9] | 2012[10] | 2013[11] | 2014[12] | 2015[13] | 2016[14] | 2020[15] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 14 | ↘13 | →13 | →13 | →13 | ↘12 | →12 | ↘11 | ↘6 |
Ук-калыктары
Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 14 кижи болгон, олордыҥ 50 % орустар, 50 % алтайлар болгон[3].
Инфраструктуразы
Бастыра инфраструктуралык обьекттер Кӧксу-Оозында.
Экономиказы
Кажы ла биле таҥынаҥ ээлемдӱ. Јылкы мал, уй, оок мал азыраары. Адару тудары. Агаш белетеери. Туризм.
Кереестер
Тӱӱкилик
Археологиялык
Ар-бӱткендик
Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте[16].
Јуруктардыҥ кӧмзӧзи
Јарлу улузы
Ајарулар
- ↑ 1 2 Власьево (Ылгаксы)
- ↑ Оценка численности постоянного населения Республики Алтай по населённым пунктам за 2012-2016 годы. Дата обращения: кандык айдыҥ 21 кӱни, 2016. Архивировано кандык айдыҥ 21 кӱни, 2016 јыл.
- ↑ 1 2 Коряков Ю. Б. База данных «Этно-языковой состав населённых пунктов России».
- ↑ " Алтайдыҥ аҥ-куштары. Звери и птицы Алтая. Литературно -издательский Дом «Алтын-Туу», составитель Токшын Торбоков, г. Горно-Алтайск, 2020 г.
- ↑ Торбоков Т. Алтайдыҥ ӧзӱмдери. Растения Алтая. — Горно-Алтайск: АУ РА "Литературно-издательский Дом «Алтын-Туу», 2020.
- ↑ Красная книга Республики Алтай: растения / Горно-Алтайский гос. ун-т. СО РАН. Центральный сиб. бот. сад. Горно-Алтайский бот. сад. — 3-е изд., перераб. и доп. — Горно-Алтайск: ГАГУ, 2017. — 267 с.: ил. — Библиогр.: с. 233—256. — ISBN 978-5-93809-086-6. — Текст: электронный
- ↑ http://www.perepis2002.ru/content.html?id=11&docid=10715289081460.
- ↑ https://rosstat.gov.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm.
- ↑ https://web.archive.org/web/20131015081542/http://statra.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/statra/resources/93d31d00404ca3e98ddcdf0fa8517bb1/расчет+числ+по+селам.xls.
- ↑ https://web.archive.org/web/20131015081542/http://statra.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/statra/resources/93d31d00404ca3e98ddcdf0fa8517bb1/расчет+числ+по+селам.xls.
- ↑ https://web.archive.org/web/20131015081542/http://statra.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/statra/resources/93d31d00404ca3e98ddcdf0fa8517bb1/расчет+числ+по+селам.xls.
- ↑ https://web.archive.org/web/20190111055044/http://statra.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/statra/resources/7a14c50043a20cb2b169b5d06954faf7/Оценка+численности+постоянного+населения+по+населенным+пунктам+за+2011-2013+годы.docx.
- ↑ https://web.archive.org/web/20190111055006/http://statra.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/statra/resources/3ca23d0047a96a31be4fbeed3bc4492f/Оценка+численности+постоянного+населения+по+населенным+пунктам+за+2011-2014+годы.docx.
- ↑ http://statra.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/statra/resources/f42c57004c34285a8f63efb4bce00d93/Оценка+численности+постоянного+населения+по+населенным+пунктам+за+2011-2015+годы.docx.
- ↑ https://rosstat.gov.ru/vpn/2020/Tom1_Chislennost_i_razmeshchenie_naseleniya.
- ↑ 1 2 3 4 Ойношев В. П., Урбанова С. Е. Свод обьектов культурного наследия Республики Алтай. — Горно-Алтайск: АУ РА «АКИН РА», 2013.
Тайантылар
| Кӧксу-Оозы аймактыҥ јон јаткан јерлери | |||
|---|---|---|---|
 | Аймактыҥ тӧс јери: Кӧксу-Оозы јурт |  | |
