Корбо-Тал

Јурт
Корбо-Тал
орус. Горбуново
50°13′26″ с. ш. 85°49′51″ в. д.
Эл-тергее	Россия
Федерацияныҥ субъекты	Алтай Республика
Муниципал аймак	Кӧксу-Оозы
Јурт јеезе	Корбо-Талдыҥ
Тӱӱкизи ле географиязы
Бийиги	933 м
Климады	орто-континентал
Ойдиҥ поязы	UTC+7:00
Эл-јонныҥ тоозы
Эл-јонныҥ тоозы	↘296 кижи (2016)
Ук-калыктар	орустар 86%
Окылу тил	алтай, орус
Тоолорлу идентификаторлор
Телефонныҥ коды	+7 38841
Почтаныҥ индекси	649494
АТТК-ныҥ коды	84240820001
МТТК-ныҥ коды	84640420101
Номер в ГКГН	0605489
Корбо-Тал Москва Улалу Корбо-Тал

Корбо-Тал (орус. Горбуново ) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Кӧксу-Оозы аймагында Корбо-Талдыҥ јурт јеезезине кирип, оныҥ администрациялык тӧс јери болот.

Этимологиязы

Корбо-Тал орус. заросли молодого тальника.

Физико-географиялык темдектери

Географиязы

Јурт Туулу Алтайдыҥ тӱштӱк-кӱнбадыш келтейинде, Теректиниҥ, Ӱч-Сӱмердиҥ, Ыйыктуныҥ, Тӧгӧриктиҥ сын тайгаларына курчаткан, Оймонныҥ чӧлиниҥ тал ортозында, Кадынныҥ сол јарадында, јурттыҥ ичиле Јаан-Теректи суу агып, Кадынга кожылганында турат. Кӧксу-Оозы аймакта Кадын-Бажыныҥ, Актайганыҥ тайга-сындары талайдыҥ кемјӱзинеҥ 1300 — 3300 метрге бийик, Ӱч-Сӱмер дезе 4506 метр, Сибирде эҥ бийик кыр.

Мында сӱреен кӧп суулар ла суучактар Кадынга келип кирет. Кадын-Бажыныҥ мӧҥкӱ-тошторынаҥ кӧп кӧлдӧр табылган. Мында Сибирде эҥ ле јаан јер бӱркеген мӧҥкӱ-тоштор јадат. Кӱнчыгыш јаар мӧҥкӱ-тоштор там ла калыҥжып, јаанап барат. Бийик сындар альпий бӱдӱмду тепсеҥдерлӱ, каскак кырларлу, карлу ла тошту. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 933 метрге бийик.

Климады

Климады орто-континентал. Узун соок кыш ла кыска јай. Чаган айдыҥ ортотемпературазы −19,2 °C, јаан изӱ айдыҥ +17,5 °C. Салкыны тыҥ эмес, ортолой кеми 4,5 м/сек, јыл туркунына 478 мм чык тӱжет, јуттыҥ кеми јеткилинче.

Тӱндӱктеҥ тӱштӱк јаар кырлык там ла бийиктеп барат. Тӱштӱктей кургак ла соок климат болуп солунат. Кыш узун, јаан карлу, ӱлӱрген айдыҥ учынаҥ ала кандык айдыҥ бажына једет, 6-7 ай, јай кыска кичӱ изӱ айдаҥ ала куран айдыҥ учына јетире, 3 ле ай, ортоайлык јылу +15 °С, кышкыда дезе −20 °С. Чаган айдыҥ соок деген кӱнинде −45..-50 °C, јаан изӱ айда эҥ тыҥ изӱ +30..+35 °C болот. Јут-чыктыҥ орто кеми јеткилинче 517 мм. Салкынныҥ ортојылдык кеми 4,7 м/с.

Аҥ-куштары

Тайгалары аҥдык : ирбис, айу, бӧрӱ, тӱлкӱ, јуҥма, марал, элик, тооргы, шӱлӱзин, сарас, јоонмойын, агас, кӧрӱк, тийиҥ ле о.ӧ. аҥдар. Чай, кӱртӱк, бӧднӧ, торлоо, ӱкӱ, кӱӱк, талеҥко, каргаа, кускун, карчага, мӱркӱт, тейлеген, јерлик кас, ӧртӧк деп куштар Кадын-Бажыныҥ биосферный заповеднигинде бар. Сууныҥ балыгы кӧлдӧрдӧ лӧ Кӧк сууда болот, чараган, јылмай, чортон, бел ле о.ӧ..

Ӧзӱмдери

Айландыра арка туузы, аралдары агашту, мӧш, тал, терек, тыт, беле, јодро, чиби ле кайыҥ агаштар ӧзӧт. Элбек јалаҥдарында кыралар ла малга одор. Кырлар кӧп сабазы тыт агашла бӱркелген, бийиктей мӧш агаш кӧп, чиби агаш суујакалай аралдарда ӧзӧт, тал, кайаҥ агаш тыҥ ла кӧп эмес, је бар. Јаан јакшы одорлордо јӱзӱн-јӱӱр ӧлӧҥ лӧ јердиҥ јиилеги. Арал-јыдуларда тийиҥкат, бороҥот, кызылгат ӧзӧт. Меестерде маҥыр, јонјолой, сӧҥӱскен, кӧрмӧсјиилек, тайа. Саста кӧгӧзин, кыйгак ӧлӧҥ лӧ о.ӧ. Кырлардыҥ тӱштӱк јаны меес, агаш јок тас, агаштар кобы- јиктерде ӧзӧт. Озодоҥ бери кедери тайгада, јайлуларда ӧлӧҥ-чӧп, тазыл-тамыр кӧп болгон, је улустыҥ кичеебес кылыгынаҥ кӧп эм ӧлӧҥдӧр торт јоголорго јеткен. Ол тоодо кызыл тазыл (орус. копеечник чайный), марал (орус. маральник), алтын-тазыл (орус. родиола розовая) ла оноҥ до ӧскӧ кӧп чечектер ле ӧлӧҥдӧр.

Јери ле јолдоры

Јуртта 7 ором.

Корбо-Тал јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире
Аймактыҥ тӧс јери Кӧксу-Оозы	19 км
Республикан тӧс кала Улалу	340 км
Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы	430км
Тергеениҥ тӧс калазы Москва	4000 км
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 514,5 км-деҥ	260 км
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 610,8 км-деҥ	250 км

Тӱӱкизи

Јурт 1885 јылда тӧзӧлгӧн. 19 чактыҥ экинчи јарымында Оймон ичине крестьяндар келип, алтайлардыҥ јерлерине аш салып, одорлорын блаажып баштаган. Заимкалар, деремнелер табылган, ол тушта бу Тал-Корбо јурт тӧзӧлгӧн.1895 јылда В. П. Семенов-Тянь-Шанский Кадынныҥ јарадында бу јурт керегинде айдат.20 чактыҥ бажында деремнеде серкпе ле приходской школ тудулган. Мӱргӱӱлге јуулыжып турган улустыҥ тоозы 1453 кижи болгон. 1920 јылдарда Абайдыҥ, Оймонныҥ, Катандуныҥ волостьторы табылган. 1923 јылда Кӧксу-Оозында, Ӱстӱги-Оймондо, Катандуда, Корбо-Талда ла Сооруда беш школ ачылган.

Эл-јон

Эл-јонныҥ тоозы

2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2021
321	↗322	↗332	↘328	↘318	↘316	↘296	↗829

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2012

2021

Ук-калыктары

Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 301 кижи болгон, олордыҥ 86 % орустар ла оноҥ до ӧскӧ укту улус болгон .

Инфраструктуразы

• баштамы школ;
• «Колосок» балдардыҥ туразы;
• библиотека;
• эмчилик;
• стадион;
• магазин;
• пилорама;
• турбаза.

Экономиказы

Кажы ла биле таҥынаҥ ээлемдӱ. Мал азыраары, аш салары, адару тудары, азрал белетеери. Агашла иштеери. Туризм.

Кереестер

Тӱӱкилик

• Братская могила партизан (1922 г.)
• Ада-Тӧрӧл учун Улу јууда турушкандарга обелиск (1540). (1975 ј., Јииттердиҥ оромы, д. 15.)
• Карындаштык мӧҥкӱ. Граждан јууныҥ геройлоры (1494).

Ар-бӱткендик

• Ӱч-Сӱмер байлу туу (1505;
• Аржан суу (1509);
• Ыйыктуныҥ боочызы байлу (1507).

Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.

Јуруктардыҥ кӧмзӧзи

• 

  Јурттыҥ јанында кырлар

Јарлу улузы

Ајарулар

Тайантылар

• Окылу сайт «Кӧксу-Оозы аймак»