Маральник-1

Јурт
Маральник-1
орус. Маральник-1
50°05′57″ с. ш. 85°54′01″ в. д.
Эл-тергее	Россия
Федерацияныҥ субъекты	Алтай Республика
Муниципал аймак	Кӧксу-Оозы
Јурт јеезе	Ӱстӱги-Оймонныҥ
Тӱӱкизи ле географиязы
Бийиги	1225 м
Климады	орто-континентал
Ойдиҥ поязы	UTC+7:00
Эл-јонныҥ тоозы
Эл-јонныҥ тоозы	↗56 кижи (2016)
Ук-калыктар	орустар 83 %
Окылу тил	алтай, орус
Тоолорлу идентификаторлор
Телефонныҥ коды	+7 38841
Почтаныҥ индекси	649490
АТТК-ныҥ коды	84240815004
МТТК-ныҥ коды	84640415106
Номер в ГКГН	0605521
Маральник-1 Москва Улалу Маральник-1
Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Маральник-1 (орус. Маральник-1) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Кӧксу-Оозы аймагында Ӱстӱги-Оймонныҥ јурт јеезезине кирет.

Этимологиязы

орус. .

Физико-географиялык темдектери

Географиязы

Јурт Туулу Алтайдыҥ тӱштӱк-кӱнбадыш келтейинде, Сайлугемниҥ, Теректиниҥ, Кадын-Бажы Ӱч-Сӱмердиҥ, Тӧгӧриктиҥ сын тайгаларына курчаткан, Оймонныҥ чӧл јалаҥында, Шилгат сууныҥ јарадында турат. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 1225 метрге бийик.

Климады

Климады орто-континентал. Казак чӧлдӧрдӧҥ јылу салкындар, изӱ кей келип, айдыҥ-кӱнниҥ айалгаларын кубултар аргалу. Кыш узун, јаан карлу, ӱлӱрген айдыҥ учынаҥ ала кандык айдыҥ бажына једет, 6-7 ай, јай кыска кичӱ изӱ айдаҥ ала куран айдыҥ учына јетире, 3 ле ай. Чаган айдыҥ соок деген кӱнинде −30..-40 °С, јаан изӱ айда эҥ тыҥ изӱ +30..+35 °С болот. Јут-чыктыҥ кеми јеткилинче: 700—750 мм. Салкынныҥ ортојылдык кеми: 4,7 м.

Аҥ-куштары

Тайгалары аҥдык : ирбис, айу, бӧрӱ, тӱлкӱ, јуҥма, марал, элик, тооргы, шӱлӱзин, сарас, јоонмойын, агас, кӧрӱк, тийиҥ ле о.ӧ. аҥдар. Чай, кӱртӱк, бӧднӧ, торлоо, ӱкӱ, кӱӱк, талеҥко, каргаа, кускун, карчага, мӱркӱт, тейлеген, јерлик кас, ӧртӧк деп куштар Кадын-Бажыныҥ биосферный заповеднигинде бар. Сууныҥ балыгы кӧлдӧрдӧ лӧ Кӧк сууда болот, чараган, јылмай, чортон, бел ле о.ӧ..

Сууныҥ балыгы кӧлдӧрдӧ лӧ Кӧк сууда болот, чараган, јылмай, чортон, бел ле о.ӧ. Айы-кӱни јарамык јер, јуды кары јеткилинче тӱжет, кӱйгектӱ де јылда.

Ӧзӱмдери

Айландыра туулардыҥ меес тӱштӱк клтейи агаш јок, куру таш болот, тӱндӱк арка келтейи агашту, мӧш, тыт, кайыҥ, аспак, терекле чиби агаштар ӧзӧт. Кырлар кӧп сабазы тыт агашла бӱркелген, бийиктей мӧш агаш кӧп, чиби агаш суујакалай аралдарда ӧзӧт, тал, кайаҥ агаш тыҥ ла кӧп эмес, је бар.

Јаан јакшы одорлордо јӱзӱн-јӱӱр ӧлӧҥ лӧ јердиҥ јиилеги. Арал-јыдуларда тийиҥкат, бороҥот, кызылгат ӧзӧт. Меестерде маҥыр, јонјолой, сӧҥӱскен, кӧрмӧсјиилек, тайа. Саста кӧгӧзин, кыйгак ӧлӧҥ лӧ о.ӧ. Кырлардыҥ тӱштӱк јаны меес, агаш јок тас, агаштар кобы- јиктерде ӧзӧт. Озодоҥ бери кедери тайгада, јайлуларда ӧлӧҥ-чӧп, тазыл-тамыр кӧп болгон, је улустыҥ кичеебес кылыгынаҥ кӧп эм ӧлӧҥдӧр торт јоголорго јеткен. Ол тоодо кызыл тазыл (орус. копеечник чайный), марал (орус. маральник), алтын-тазыл (орус. родиола розовая) ла оноҥ до ӧскӧ кӧп чечектер ле ӧлӧҥдӧр.

Јери ле јолдоры

Јуртта 2 ором: Кырлу, Мӧштӱ. Мыйту — Маральник-1 деп јолдыҥ учы, 84К-36 деп темдектӱ.

Маральник-1 јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире
Администрациялык тӧс јер Ӱстӱги Оймон	28 км
Аймактыҥ тӧс јери Кӧксу-Оозы	42 км
Республикан тӧс кала Улалу	370 км
Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы	420 км
Тергеениҥ тӧс калазы Москва	4100 км
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 514,5 км-деҥ	290 км
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 610,8 км-деҥ	260 км

Тӱӱкизи

Јурт 1930 јылдарда тӧзӧлгӧн.

Эл-јон

Эл-јонныҥ тоозы

2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2020
55	→55	↗60	↘59	↘55	↘53	↗56	↗59

10

20

30

40

50

60

70

2012

2020

Ук-калыктары

Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 64 кижи болгон, олордыҥ 83 % орустар ла оноҥ до ӧскӧ укту улус болгон .

Инфраструктуразы

Бастыра инфраструктуралык обьекттер Ӱстӱги Оймондо.

Экономиказы

Кажы ла биле таҥынаҥ ээлемдӱ. Јылкы, соок тумчукту, оок мал азыраары, марал аҥ тудары, адарула иш, аш салары, агаш белетеери. Туризм.

Кереестер

Ар-бӱткендик

• Ӱч-Сӱмер байлу туу (1505);
• Аржан суу (1509);
• Ыйыктуныҥ боочызы, байлу (1506).

Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.

Јуруктардыҥ кӧмзӧзи

Јарлу улузы

Ајарулар

Тайантылар

• Окылу сайт «Кӧксу-Оозы аймак»