Акалака (суу)

Рувики сайттаҥ
Акалака
орус. Акалаха
Ukok Ak-Alakha.jpg
Характеристиказы
Узуны 126 км
Водоток
Бажы  
 • Турган јери Тӱштӱк Алтай
 • Бийиги 2370 м
 • Координаталары 49°06′34″ с. ш. 87°28′10″ в. д.HGЯO
Оозы Аркыт
 • Бийиги 1531,4 м
 • Координаталары 49°42′01″ с. ш. 87°24′28″ в. д.HGЯO
Турган јери
Суузыныҥ системазы Аркыт → Кадын → Оп → Карский талай

Ороон
Регион Алтай Республика
Аймак Кош-Агаш аймак
КытатМонголияКазахстанТываХакасияКемерово областьАлтай крайКош-Агаш аймакУлалуМайма аймакОҥдой аймакТурачак аймакУлаган аймакКан-Оозы аймакКӧксу-Оозы аймакЧамал аймакЧоо аймакШабалин аймакАкалака (суу) (Алтай Республика)
Описание изображения
Голубая точка
Синяя точка — устье
Голубая точка — бажы, Синяя точка — оозы
Номер ГКГН 0154070
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Акалака (орус. Акалаха)[1] — Россияда Алтай Республиканыҥ Кош-Агаш аймагында суу.

Этимологиязы

Ак — орус. белый, алака орус. узор, эмезе јердиҥ адыла Акалака деп адалган, (ӧскӧ бичигени Ак-Алаха[2]).

Физико-географиялык темдектери

Суу Тӱштӱк Алтайдыҥ тӱндӱк келтейинеҥ Канас боочынаҥ кӱнбадыш јаныла агат. Акалака сууныҥ узуны 126 км[3]. Јазатыр суула биригеле Аркыттыҥ суузы башталат. Ӱкектиҥ таскылыныҥ суулары бириккен јер. Чуйдыҥ суузына оҥ јанынаҥ келип кирет. Бу сууны кайылган тош ло кардыҥ, јаҥмырдыҥ суулары толтырат. Суузы боро, соок (10—15 °С). Кӱчӱрген айдыҥ бажында (кезикте јаҥар айдыҥ бажында) сууга тош тура берет, кандык айдыҥ бажында сууныҥ тожы тӱжет. Сууныҥ бажы талайдыҥ кемјӱзинеҥ 2370[4] метрге бийик. Сууныҥ оозы талайдыҥ кемјӱзинеҥ 1531,4[5] метр бийикте јадат.

Бу сууныҥ коолында, Ӱкек таскылда пазырык культураныҥ Ак-Алаха-1 деп курганы бар[6]. Јуук деген јон јаткан јерлер… Јуугында јурттар јок.

Суу реестрдиҥ чотогоныла

Суу Россияныҥ государстволык сууныҥ реестры аайынча Верхнеобский бассейновый округка кирет, сууээлем бӧлӱги — Кадын, суу подбассейны — Бий ле Кадын. Суу бассейны — (Ӱстӱги) Оп суунаҥ ала Эрчишке киргенине јетире

Сууныҥ бассейны

Суу-объекттер бажынаҥ ала оозына јетире (км бажынаҥ ала: ← сол кош суу | → оҥ кош суу | — сууныҥ коолында объект):

  • Акалака, Акалаха
Байжигит (суу) орус. Байжигит
← Караалака орус. Караалаха
Алака кӧл орус. озеро Алахинское
Акбулак — Караалаканыҥ кош суузы, орус. Акбулак (приток Караалахи)
← Талдыбулак, орус. Талдыбулак
Јаҥжыгол (суу), орус. Жанжикуль
→ Карабулак (Акалаканыҥ кош суузы), орус. Карабулак (приток Акалахи)
Аккӧл (Акалаканыҥ кош суузы), орус. Аккол (приток Акалахи)
Калјанкӧл, орус. Кальджинколь
Калјан-Кӧл, орус. озеро Кальджин-Коль
Калјан-Кӧль-Бас, орус. озеро Кальджин-Коль-Бас
Калгуты (суу), орус. Калгуты
← Музды-Булак, орус. Музды-Булак
Музды-Булак, орус. озеро Музды-Булак
Кара-Чад, орус. Кара-Чад
→ Каскӧлдӧҥ чыгара аккан, орус. сток из озера Гусиное
Каскӧл, орус. озеро Гусиное
Аргамјы (суу) (Кара-Чадтыҥ кош суузы), орус. Аргамджи (приток Кара-Чада)
→ Аргамјы (Калгутыныҥ алтыгы кош суузы)|Аргамјы]] (Калгутыныҥ алтыгы кош суузы), орус. Аргамджи (нижний приток Калгуты)
Аргамјы (нижний приток Калгуты), орус. Аргамджи (нижний приток Калгуты)
→ Аргамјы (Калгутыныҥ орто кош суузы), орус. Аргамджи (средний приток Калгуты)
← Аргамјы (Калгутыныҥ алтыгы кош суузы), орус. Аргамджи (верхний приток Калгуты)
Кара-Булак, орус. Кара-Булак
Ӱкек, орус. озеро Укок
Кара-Булак, орус. Кара-Булак
Бетсу-Канас, орус. Бетсу-Канас
← Канас кӧлдӧҥ чыгара аккан орус. сток из озера Канас
Канас (кӧл, Россия), орус. озеро Канас
← Ӱкек, орус. Укок
→ Аккӧлдӧҥ чыгара аккан, орус. сток из озера Белое
Аккӧл, орус. озеро Белое

Јуруктардыҥ кӧмзӧзи

Ајарулар

  1. Карта Монголии, масштаб 1:3 000 000, Роскартография, 2002 год.
  2. Лист карты M-45-XXII Беляши. Масштаб: 1 : 200 000.
  3. Минприроды России (29 тулаан ай 2009). Дата обращения: јаҥар айдыҥ 20 кӱни, 2018. Архивировано тулаан айдыҥ 29 кӱни, 2009 јыл.
  4. Лист карты M-45-103 перевал Укок. Масштаб: 1 : 100 000. Издание 1978 г.
  5. Лист карты M-45-79. Масштаб: 1 : 100 000. Указать дату выпуска/состояния местности.
  6. Pilipenko A. S. et al. A paleogenetic study of pazyryk people buried at Ak-Alakha-1, the Altai mountains in Russian / Палеогенетическое исследование носителей пазырыкской культуры из могильника Ак-Алаха-1 (Горный Алтай). Археология, этнография и антропология Евразии. Том 43 № 4 2015.

Топографиялык картазы

Карта/Таблица M-45-XXII/M-45-XXVIII [1]

Литературазы

  • Ресурсы поверхностных вод СССР: Гидрологическая изученность. Т. 15. Алтай и Западная Сибирь. Вып. 1. Горный Алтай и Верхний Иртыш / под ред. В. В. Зееберг. — Л.: Гидрометеоиздат, 1966. — 216 с.

Тайантылар