Акалака (суу)
| Акалака | |
|---|---|
| орус. Акалаха | |
 | |
| Характеристиказы | |
| Узуны | 126 км |
| Водоток | |
| Бажы | |
| • Турган јери | Тӱштӱк Алтай |
| • Бийиги | 2370 м |
| • Координаталары | 49°06′34″ с. ш. 87°28′10″ в. д.HGЯO |
| Оозы | Аркыт |
| • Бийиги | 1531,4 м |
| • Координаталары | 49°42′01″ с. ш. 87°24′28″ в. д.HGЯO |
| Турган јери | |
| Суузыныҥ системазы | Аркыт → Кадын → Оп → Карский талай |
|
|
|
| Ороон |
|
| Регион | Алтай Республика |
| Аймак | Кош-Агаш аймак |
|
|
|
 — бажы,  — оозы |
|
| Номер ГКГН | 0154070 |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Акалака (орус. Акалаха)[1] — Россияда Алтай Республиканыҥ Кош-Агаш аймагында суу.
Этимологиязы
Ак — орус. белый, алака орус. узор, эмезе јердиҥ адыла Акалака деп адалган, (ӧскӧ бичигени Ак-Алаха[2]).
Физико-географиялык темдектери
Суу Тӱштӱк Алтайдыҥ тӱндӱк келтейинеҥ Кош-Агаш аймактыҥ мӧҥкӱ тайгаларынаҥ, Канас деп мӧҥкӱ тоштоҥ башталып, Канас боочынаҥ кӱнбадыш јаныла агат. Акалака сууныҥ узуны 126 км[3]. Јазатыр суула биригеле Аркыттыҥ суузы башталат. Ӱкектиҥ таскылыныҥ суулары бириккен јер. Чуйдыҥ суузына оҥ јанынаҥ келип кирет. Бу сууны кайылган тош ло кардыҥ, јаҥмырдыҥ суулары толтырат. Суузы боро, соок (10—15 °С). Кӱчӱрген айдыҥ бажында (кезикте јаҥар айдыҥ бажында) сууга тош тура берет, кандык айдыҥ бажында сууныҥ тожы тӱжет. Сууныҥ бажы талайдыҥ кемјӱзинеҥ 2370[4] метрге бийик. Сууныҥ оозы талайдыҥ кемјӱзинеҥ 1531,4[5] метр бийикте јадат.
Бу сууныҥ коолында, Ӱкек таскылда пазырык культураныҥ Ак-Алаха-1 деп курганы бар[6]. Јуук деген јон јаткан јерлер… Јуугында јурттар јок.
Суу реестрдиҥ чотогоныла
Суу Россияныҥ государстволык сууныҥ реестры аайынча Верхнеобский бассейновый округка кирет, сууээлем бӧлӱги — Кадын, суу подбассейны — Бий ле Кадын. Суу бассейны — (Ӱстӱги) Оп суунаҥ ала Эрчишке киргенине јетире
Сууныҥ бассейны
Суу-объекттер бажынаҥ ала оозына јетире (км бажынаҥ ала: ← сол кош суу | → оҥ кош суу | — сууныҥ коолында объект):
- Акалака, Акалаха
- → Байжигит (суу) орус. Байжигит
- ← Караалака орус. Караалаха
- ← Талдыбулак, орус. Талдыбулак
- ← Јаҥжыгол (суу), орус. Жанжикуль
- → Карабулак (Акалаканыҥ кош суузы), орус. Карабулак (приток Акалахи)
- → Аккӧл (Акалаканыҥ кош суузы), орус. Аккол (приток Акалахи)
- ← Калјанкӧл, орус. Кальджинколь
- Калјан-Кӧл, орус. озеро Кальджин-Коль
- Калјан-Кӧль-Бас, орус. озеро Кальджин-Коль-Бас
- Калјан-Кӧл, орус. озеро Кальджин-Коль
- → Калгуты (суу), орус. Калгуты
- ← Музды-Булак, орус. Музды-Булак
- Музды-Булак, орус. озеро Музды-Булак
- ← Кара-Чад, орус. Кара-Чад
- → Каскӧлдӧҥ чыгара аккан, орус. сток из озера Гусиное
- Каскӧл, орус. озеро Гусиное
- Аргамјы (суу) (Кара-Чадтыҥ кош суузы), орус. Аргамджи (приток Кара-Чада)
- → Аргамјы (Калгутыныҥ алтыгы кош суузы)|Аргамјы]] (Калгутыныҥ алтыгы кош суузы), орус. Аргамджи (нижний приток Калгуты)
- Аргамјы (суу) (Кара-Чадтыҥ кош суузы), орус. Аргамджи (приток Кара-Чада)
- Каскӧл, орус. озеро Гусиное
- → Каскӧлдӧҥ чыгара аккан, орус. сток из озера Гусиное
- ← Аргамјы (нижний приток Калгуты), орус. Аргамджи (нижний приток Калгуты)
- → Аргамјы (Калгутыныҥ орто кош суузы), орус. Аргамджи (средний приток Калгуты)
- ← Аргамјы (Калгутыныҥ алтыгы кош суузы), орус. Аргамджи (верхний приток Калгуты)
- ← Музды-Булак, орус. Музды-Булак
- ← Кара-Булак, орус. Кара-Булак
- Ӱкек, орус. озеро Укок
- Кара-Булак, орус. Кара-Булак
- Ӱкек, орус. озеро Укок
- → Бетсу-Канас, орус. Бетсу-Канас
- ← Ӱкек, орус. Укок
Јуруктардыҥ кӧмзӧзи
Акалака ла Калгуты суулардыҥ бириккенинде (белтиринде)
Акалака суу. Ӱкектиҥ јайымы
Акалака суу
.jpg){kind=small}
Ајарулар
- ↑ Карта Монголии, масштаб 1:3 000 000, Роскартография, 2002 год.
- ↑ Лист карты M-45-XXII Беляши. Масштаб: 1 : 200 000.
- ↑ Длина Аргута с Акалахой за вычетом километража впадения Джазатора: Государственный водный реестр. Река Аргут (Ак-Алаха) (орус.). textual.ru. Минприроды России (29 тулаан ай 2009). Дата обращения: јаҥар айдыҥ 20 кӱни, 2018. Архивировано тулаан айдыҥ 29 кӱни, 2009 јыл.
- ↑ Лист карты M-45-103 перевал Укок. Масштаб: 1 : 100 000. Издание 1978 г.
- ↑ Лист карты M-45-79. Масштаб: 1 : 100 000. Указать дату выпуска/состояния местности.
- ↑ Pilipenko A. S. et al. A paleogenetic study of pazyryk people buried at Ak-Alakha-1, the Altai mountains in Russian / Палеогенетическое исследование носителей пазырыкской культуры из могильника Ак-Алаха-1 (Горный Алтай). Археология, этнография и антропология Евразии. Том 43 № 4 2015.
Топографиялык картазы
Карта/Таблица M-45-XXII/M-45-XXVIII [1]
Литературазы
- Ресурсы поверхностных вод СССР: Гидрологическая изученность. Т. 15. Алтай и Западная Сибирь. Вып. 1. Горный Алтай и Верхний Иртыш / под ред. В. В. Зееберг. — Л.: Гидрометеоиздат, 1966. — 216 с.
Тайантылар
 |
|---|
- Фотография Канасского ледника (недоступная ссылка). www.panoramio.com. Архивировано чаган айдыҥ 6 кӱни, 2011 јыл.
- Официальный сайт Росводресурсов
- Положение о Федеральном агентстве водных ресурсов