Орус амыр-энчӱ ол не? Ол шӱӱлте, мен оны бис идеологический даталарды солып турарыста, тергеелик политиканыҥ структуразына кийдиргем: социал революцияныҥ байрамын токтодоло, Калыктар бирлигиниҥ кӱнин тургускан. Россияда Революциянаҥ озо болгон керектерле тудуш байрам јок болгон. Оныҥ учун бу кӱн орус национализмныҥ кӱни болгон.
Ол тушта мындый бодолго тургузылган: телекейлик сообществого бистиҥ Империяны кеҥиде јаанадар кӱӱн санаабыс керегинде јетирер керек болгон
2004 јылдыҥсыгын айында Россияныҥ Кудайлык соведи кӱчӱрген айдыҥ 4-чи кӱнин байрамдык кӱн эдер деп сурак тургускан. Иштиҥ ле социальный политиканыҥ думский Комитеди јӧмӧжип, байрамды тургузар деген, оныҥ учун байрамга думский статус берилген.
2004 јылдыҥ сыгын айдыҥ 29-чи кӱнинде Патриарх Московский ла всея Руси Алексий кӱчӱрген айдыҥ 4-чи кӱнин байрам эдер деп Думаныҥ баштаҥкайын јӧмӧшкӧн. « Бу кӱн биске 1612 јылда башка-башка кудайлык јаҥду ла укту россияндар каршулу ӧштӱни јеҥип, ороондо граждан амыр-энчӱни тургускан», — деп айткан.
Ӱлӱрген айдыҥ 4-чи кӱнинде бу баштаҥкайды «Единая Россия» фракцияныҥ баштапкы ордынчызы Валерий Богомолов јӧмӧгӧн. РИА «Новостиге» интервью берерде «1612 јылда Россия поляктардыҥ олјозынаҥ јайымдалган, бу ӧйдӧ „качалаҥду ӧй“ токтогон» деп айткан.
2004 јылдаӱлӱрген айдыҥ 28-чи кӱнинде Саратовто Общественный палата ла Саратов областьтыҥ Јиитериниҥ парламентиниҥ баштаҥкайыла Театрал тепсеҥинде 8-муҥ кижи турушкан митинг ӧткӧн. Митингтыҥ туружаачылары Россия Федерацияныҥ Президенти В. В. Путиныҥ ӧткӱрип турган реформаларына јӧмӧжип турганын јетирген. Бу ла кӱнде Россия Федерацияныҥ Президенти В. В. Путинге Калыктар бирлигиниҥ кӱнин кӱчӱрген айдыҥ 4-чи кӱнинде ӧткӱрер деп баштану берилген.
2004 јылдыҥ кӱчӱрген айдыҥ 23-чи кӱнинде Думага РФ-ныҥ Иштиҥ кодексына солынталар кийдирер керегинде законопроект берилген: кӱчӱрген айдыҥ 7-чи кӱнинде — Улу Октябрьский социал революцияныҥ јылдыгын ла јаҥар айдыҥ 12-чи кӱнинде — Конституцияныҥ кӱнин јок эдери керегинде, јаҥыјылдык байрам кӱндерди 2 ала 5 кӧптӧдӧр, онойдо ок јаҥы байрам — кӱчӱрген айдыҥ 4-чи кӱнинде тургузар деп . Јасактыҥ чӱмдеечилери — Валерий Богомолов, Олег Еремеев (Единая Россия) ле Владимир Жириновский (ЛДПР).
Бу ла кӱнде Россияныҥ кудайлык совединиҥ президиумыныҥ турчылары Госдуманыҥ председатели Борис Грызловко кӱчӱрген айдыҥ 4-чи кӱнин байрам эдип тургузар деп баштану бичиген. Совет јаҥы байрам тургузар деп баштаҥкайы јӧмӧшкӧн. Мындый баштануны Госдумага база ийген.
Госдуманыҥ јуунында баштапкы кычырышта законопроект јӧптӧлгӧн, коммунисттер јӧбин бербеген. 2004 јылда јаҥар айдыҥ 27-чи кӱнинде проект ӱчинчи кычырышта јӧптӧлип, јасак болуп турган. 327 депутат тургузар деп ӱнин берген, бастыра коммунисттер — јӧбин бербеген, эки кижи токтодынган.
Андреев И. Л. и др.День народного единства: Биография праздника / Авт.: И. Л. Андреев, В. Н. Козляков, П. А. Михайлов, В. А. Токарев, Ю. М. Эскин; Вступ. ст. В. А. Никонова. — М.: Дрофа, 2009. — 352 с. — ISBN 978-5-358-03531-7.
Ефремова В. Н.День народного единства: Изобретение праздника // Символическая политика: Сборник научных трудов. Вып. 1. Конструирование представлений о прошлом как властный ресурс / Отв. ред.: О. Ю. Малинова. — М.: ИНИОН РАН, 2012. — С. 286—300. — 334 с. — (Политология). — ISBN 978-5-248-00639-7.