2025 јылда 9 майда Кызыл тепсеҥде парад
2025 јылда 9 майда Кызыл тепсеҥде парад орус. Пара́д на Кра́сной пло́щади 9 мая 2025 года | |
---|---|
![]() | |
Датазы | 2025 јыл 9 май |
Ӧйи | 10:00 мск |
Јери | Москва Кызыл тепсеҥ |
Координаты | 55°45′13″ с. ш. 37°37′16″ в. д.HGЯO |
2025 јылда 9 майда Кызыл тепсеҥде парад (орус. Пара́д на Кра́сной пло́щади 9 мая 2025 года) — јуучыл парад, Кызыл тепсеҥде 2025 јылда 9 майда Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ нацист Германияны Јеҥгениниҥ 80-јылдыгына учурлалган. Парадта 11,5 муҥ черӱчи, ол тоодо — 1,5 муҥ СВО-ныҥ туружаачылары турушкан[1]. Кызыл тепсеҥле јойу колонна ла 55 парадтыҥ расчеды, ол тоодо ӧскӧ ороонныҥ 13 расчеды ӧткӧн[2]. Аҥылу јуучыл операцияныҥ туружаачыларыныҥ ортозында Россияныҥ Геройы 20 кижи, 44 георгиевский кавалер ле 54 Нерениҥ ордениныҥ кавалеры[3]. Баштапкы катап Јеҥӱниҥ парадында беспилотный системалардыҥ колонназы турушкан[4].
Парадты Сухопутный черӱниҥ главнокомандующи армияныҥ генералы Олег Салюков башкарган, парадка РФ-ныҥ коруныҥ министри Андрей Белоусов баштанган.
Трибунада Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ ветерандары[5], ӧскӧ 20 орооныҥ башкаруузыныҥ јаандары болгон[6].
Парадта кӱӱни Москов гарнизонныҥ бириктирген јуучыл оркестры јеткилдеген[2].
Парадка бюллетениш
2024 јылда кӱчӱрген айдыҥ 19-чы кӱнинде Москвада Поклонный кырда Јеҥӱниҥ музейинде Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ 80-јылдыгын байрамдаарыныҥ окылу логотипти кӧргӱскен[7].
2025 јылдыҥ чаган айдыҥ 15-чи кӱнинде Јеҥӱниҥ 80-јылдыгына учурлалган байрамды ӧткӱрерин белетеер јуунда Коруныҥ министри Андрей Белоусов парадка бюллетенерин јарлаган, парад Москвада, сегис герой-калада ла 19 јуучыл штабтар турган калаларда болор деп айткан.
Парадка бюллетенип, репетициялар ӧдӱп баштаган. Репетициялардыҥ кӧп ургуны кандык айда «Алабино» деп јуучыл полигондо ӧткӧн. Москвада тӧрт репетиция: кандык айдыҥ 23-чи ле 29-чы кӱндеринде, кӱӱк айдыҥ 3-чи ле 7-чи кӱнинде ӧткӧн[8][9].
2025 јылдыҥ кӱӱк айдыҥ 6-чы кӱнинде РФ-ныҥ президентиниҥ болушчызы Юрий Ушаков Јеҥӱниҥ парадында 13 орооныҥ:Азербайджан, Вьетнам, Белоруссия, Египет, Казахстан, Кыдат, Киргизия, Лаос, Монголия, Мьянм, Таджикистан, Туркмения, Узбекистанныҥ парадный расчетторы туружар деп јетирген[10].
Айылчылар
Парадтыҥ трибуналарында Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ ветерандары — «Освенцимниҥ» јайымдаачызы Иван Мартынушкин, Москваны коруурыныҥ туружаачызы, артиллерист-кайучы Евгений Знаменский[5], 89-чы Таман стрелковый дивизияныҥ туружаачызы Хачик Овакимян, Кавказтыҥ коручылы Нерес Симоньян, колбуныҥ полкында јуулашкан Розалия Абгарян ла ӧскӧ дӧ улустар болгон[11].
Јеҥӱниҥ парадында 20 ороонныҥ башкаруузыныҥ башчылары турушкан[6].
Айылчылардыҥ тоозында — ӱч «Оскар» сый алган режиссёр Оливер Стоун[12]; американ актёр ло кинопродюсер Стивен Сигал; эл артист Владимир Машков; кожоҥчы Ярослав Дронов (Shaman)[13].
Јеҥӱниҥ парадында онойдо ок Россияныҥ президентиниҥ Владимир Путинныҥ классный руководители Вера Гуревич болгон[14].
Парадта КНДР-дыҥ подразделениелириниҥ командирлери — Курск областы јайымдаар операцияда турушкандар болгон[15].

Парадтыҥ ӧткӧни
Бажы[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ Јеҥӱзиниҥ 80-јылдыгына учурлалган Парад 10:00 мск Россияныҥ Тергеелик маанызы ла Јеҥӱниҥ Маанызын «Священная война» деп кожоҥ кожоҥдоп турарда чыгарган[16].
Оноҥ Сухопутный черӱниҥ главнокомандующийи Олег Салюков ло РФ-ныҥ коруныҥ министри Андрей Белоусов Кызыл тепсеҥде турган парадный расчетторго баштанып эбире маҥтаткан.
10:15 мск РФ-ныҥ коруныҥ министри Андрей Белоусов РФ-ныҥ президенти, РФ-ныҥ Јуучыл Ийделериниҥ Верховный главнокомандующийине Владимир Путинге черӱ парадка белен деп јетирген[17].
Оныҥ кийнинде Путин баштану кычырган[18], кычырып турала кычыруныҥ тал ортозында тымыктыҥ минудын јарлаган, оныҥ кийнинде баштануны оноҥ ары кычырган. Баштануны кычырып божогон кийнинде Россияныҥ тергеелик мак кожоҥын кожоҥдогон[19].

Владимир Путинныҥ баштанузы[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Россияныҥ президенти Владимир Путин парадтыҥ туружучылаарын Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ Јеҥӱзиниҥ 80-јылдыгыла уткып, Россияда Јеҥӱниҥ кӱни эҥ јаан байрам деп темдектеген[19][20]:
Бистиҥ адаларыс, таадаларыс, бистиҥ Тӧрӧлисти коруп алган. Биске Тӧрӧлисти корызын, бисти нак болзын, Тӧрӧлистиҥ национал јилбӱлерин корулазын, бистиҥ муҥјылдык тӱӱкибисти, культурабысты, јаҥжыккан байлыктарысты бек корулазын деп јакыган. Бастыра агару, биске кару.
Путин нацизмды аҥтара согуп, кижиликке јайым экелген ӱйени тооп, Экинчи телекейлик јууныҥ шырказын качанда ундыбазыс деп айткан[20].
Президенттиҥ айтканыла, нацизмды јок эткен, башка-башка укту улус, тӱӱкиде орус јуучылдар деп артар, Россия јажын чакка нацизмге, русофобияга ла антисемизмге јол бербес, бистиҥ орооныс СВО-ныҥ туружаачыларына јӧмӧжӧт.

Путин совет черӱлер Экинчи телекейлик јууны токтоткон, бу јууны токтодорына Орто Азия ла Закавказьениҥ эл-јоны тыҥ болушкан ла Европада экинчи фронт ачылганы јаан учурын јетирген деп айткан. Россия јӱрӱмин нацизмди јеҥерине бергендердиҥ эземин качанда ундыбас деп айткан.
РФ-ныҥ президенти Экинчи телекейлик јууда 80 % бастыра телекейдиҥ эл-јоны турушканын темдектеген[20].
РФ-ныҥ президенти бойыныҥ баштанузын мындый сӧстӧрлӧ токтоткон[21]:
Јеҥӱчил- јонго мак! Байрамла! Улу Јеҥӱниҥ кӱниле! Ура!
Јойу ӧдӧр бӧлӱк[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Сухопутный черӱниҥ главнокомандующийи армияныҥ генералы Олег Салюков баштаган. Парадта базышты Валерий Халиловтыҥ адыла адалган јуучыл-кӱӱлик училищениҥ ӱрнчиктери баштаган[19].
Парадта фронттордыҥ маанызын ӱч бӱдӱм черӱниҥ парадный расчетторы апарган.
Парадтыҥ тӱӱкилик бӧлӱгин јууныҥ учында турушкан 10 фронттыҥ маанызын тудунган бӧлӱктер ачкан, бастыра 45 нерелӱ фронттордыҥ ла јуучыл частьтардыҥ јуучыл маанызын тудунып ӧткӧн[22].
Оноҥ ары парадный расчёттор:јойу јуучылдар Мосинниҥ јарлу винтовкаларын тудунган, летчиктер, талай јойу јуучылдар, јуучыл сапёрлор, кайучылар, Кубанский казачий черӱниҥ расчёды ла Президент полктыҥ кавалеристери ӧткӧн[22].
Ӧскӧ ороондордыҥ туружаачылары[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Парадта ӧскӧ ороондордыҥ Черӱчил Ийделериниҥ расчетторы мынайып ӧткӧн[23][19]:

Азербайджан;
Белоруссия;
Казахстан;
Киргизия;
Таджикистан;
Туркмения;
Узбекистан;
Кыдат (парадта турушкан нӧкӧр черӱлердеҥ эҥ ле јаан парадный расчёт);
Ӧскӧ ороондордыҥ туружаачыларыныҥ кийнинде Кызыл тепсеҥле Суворовский училищелердиҥ ӱренчиктери, нахимовецтер, Юнармияныҥ туружаачылары ӧткӧн[22].
Оноҥ ары трибунаныҥ јаныла аҥылу јуучыл операцияныҥ туружаачылары ӧткӧн. Олордыҥ стройында Россияныҥ 20 Геройы, 44 георгиевский кавалер ле 54 Нерениҥ ордениниҥ кавалеры[3].
Олордыҥ кийнинеҥ Кызыл тепсеҥге Сухопутный черӱлердиҥ расчеды, Јуучыл университеттиҥ ӱренчиктери, Хрулёвтыҥ адыла адалган материально-технический обеспечениениҥ Јуучыл академияныҥ курсанттары, Михайловский јуучыл артиллериялык академияныҥ курсанттары, военнослужащий-ӱй улустар, јуучыл-эмчилик академияныҥ курсанттары, ВКС-тыҥ академиязы, Россияда ВМФ-ныҥ подразделениелери, Военно-морской инженерно-технический училищениҥ курсанттары, Улу Петрдыҥ Морской корпустыҥ курсанттары, РВСН-ныҥ расчёды, Маргеловтыҥ адыла адалган ВДВ-ныҥ училищезиниҥ курсанттары, военный инженерлер, Военный радиационный, химический ле биологический коруныҥ академиязыныҥ ӱренчиктери, темир јолдыҥ черӱчилдери, военный полиция, Ф. Э. Дзержинскийдыҥ адыла адалган оперативный назначениениҥ Отдельный дивизияныҥ ийделӱ кӱчтери, Терский казачий черӱниҥ ле Улу Донскойдыҥ черӱлериниҥ расчетторы[19] ла оноҥдо ӧскӧ.
Парадтыҥ јойу ӧдӧр бӧлӱгин Москов бийик общевойсковой командный училищениҥ курсанттары јапкан[22].

Јуучыл техника ӧткӧни[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Кызыл тепсеҥде парадтыҥ јойу бӧлӱги ӧткӧн кийнинде механизированный колонна барган[22].
Эҥ ле озо брусчаткага Т-34 танктар чыккан[22].
Олордыҥ кийнинеҥ «Тигр-М» деп бронеавтомобильдер, «Линза» деп санитарный кӧӧлӱктер, «Бережок» деп боевой модульду БРМ-1К, БМП-2М деп бронемашиналар, БМП-3, «Курганец» деп кӧӧлӱк, Т-72Б3М, Т-80БВМ ле Т-90М «Прорыв» деп танктардыҥ колонназы[19].
Ракетный черӱни ле артиллерияны «Мста-С» деп самоходный артиллерийский установка кӧргӱскен, мынаҥ ары Кызыл тепсеҥде баштапкы катап «Гиацинт-К» ла «Мальва» деп САУ турушкан[24], олордыҥ кийнинеҥ «Искандер-М» деп комплекстер чыккан.
Баштапкы катап Кызыл тепсеҥле «Герань-2», «Орлан-10», «Ланцет» ле «Гарпия» деп беспилотниктерлӱ военный кӧӧлӱк ӧткӧн[22][4].
Маршта ЗРК С-400, ракетный комплекстер «Ярс», десантный јуучыл техника, «Бумеранг» деп кӧӧлӱк турушкан[19].
Авиационный бӧлӱк[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ Јеҥӱзиниҥ 80-јылдыгына учурлалган парадтыҥ учында Кызыл тепсеҥниҥ ӱстиле авиация учкан[25].
Кейле јӱрер бӧлӱкте «Кубинский бриллиант» деп беш истребительдиҥ МиГ-29 ле тӧрт Су-30СМ пилотажный группа, «Русские витязи» ле «пилотажный группа Стрижи» деп истребительдер турушкан[22].
Парадтыҥ ӱстиле алты штурмовик Су-25 учкан: олор теҥерини Россияныҥ маанызыныҥ ӧҥиле будыган.

Парадтыҥ кийнинде
Јеҥӱниҥ парады божогон кийнинде РФ-ныҥ президенти Владимир Путин парадтыҥ айылчыларын[26] ла јойу ӧткӧн парадтыҥ расчёторыныҥ командирлерин уткыган[27]. Путин парадта турушкан аҥылу операцияныҥ туружаачыларыныҥ колынаҥ тудуп јакшылашкан[28], онойдо ок КНДР-дыҥ парадта турушкан черӱчилдериле куучындашкан[29].
Россияныҥ башкараачызы ла ӧскӧ ороондордыҥ башкараачылары ады јарталбаган солдаттыҥ сӧӧгине чечектер салган[30], онойдо ок Путин ле айылчылар коштой туруп № 1 темдектӱ посттыҥ јанында тоомјылу караулдыҥ Ады јарталгалак јуучылдыҥ сӧӧгиниҥ ле Мӧҥкӱлик оттыҥ јанында фотојурукка соктырткан[31].
Оноҥ айылчылар Кремльде Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ Јеҥӱзиниҥ 80-јылдыгына учурлалган кӧдӱриҥилӱ туштажуда болгон[32].
Јуруктардыҥ кӧмзӧзи
Ајарулар
- ↑ Более 11 тыс. военных принимают участие в параде на Красной площади . TACC (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ 1 2 Парад в честь 80-летия Великой Победы . Президент России (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ 1 2 Расчет участников СВО прошел по Красной площади в ходе парада Победы . Известия (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ 1 2 В параде Победы впервые приняли участие войска беспилотных систем . РБК (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ 1 2 Путин и другие лидеры заняли место на трибуне на параде рядом с ветеранами . TACC (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ 1 2 Кто из глав государств приедет на парад Победы в Москву . Парламентская газета (15.04.2025). Дата обращения: кандык айдыҥ 16 кӱни, 2025.
- ↑ Представлен логотип 80-летия Победы в Великой Отечественной войне . РБК Life. Дата обращения: кочкор айдыҥ 12 кӱни, 2025.
- ↑ Репетиции парада Победы-2025: когда и где посмотреть на военную технику . РИА Новости (7 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 7 кӱни, 2025.
- ↑ Как прошла генеральная репетиция парада Победы в Москве . Ведомости (7 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 7 кӱни, 2025.
- ↑ В параде Победы примут участие расчеты из 13 стран . TACC (7 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 7 кӱни, 2025.
- ↑ Кто сидел на трибунах парада Победы: четверо ветеранов старше 100 лет, мировые звезды и лидеры стран . kp.ru (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Оливер Стоун планирует посетить парад Победы в Москве . TACC (7 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 7 кӱни, 2025.
- ↑ Стивен Сигал приехал на парад Победы в Москве . TACC (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ 91-летняя классный руководитель Путина Гуревич посетила парад Победы . ОТР (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Песков: на Красной площади были командиры сражавшихся под Курском частей КНДР . TACC (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ На Красной площади начался парад Победы . РИА Новости (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Путин поздравил Белоусова с Днем Победы . РИА Новости (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Путин поздравил россиян с днем Победы . РИА Новости (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Парад Победы на Красной площади. Онлайн-репортаж . РИА Новости (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ 1 2 3 Речь Путина на параде в честь 80-летия Победы. Полный текст . TACC (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Путин завершил речь на параде Победы . РИА Новости (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Военный Парад в ознаменование 80-й годовщины Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945 годов. 09.05.2025 (ја. эм.). 1tv.ru (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Празднование 80-летия Победы. Онлайн . TACC (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Новейшие российские САУ "Мальва" и "Гиацинт-К" впервые приняли участие в параде - Российская газета . Российская газета (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Парад Победы в Москве завершился пролетом авиации над Красной площадью . AiF (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Путин поприветствовал гостей парада Победы . РИА Новости (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Путин поприветствовал командиров пеших парадных расчетов на Красной площади . РИА Новости (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Путин пожал руки бойцам СВО на параде Победы . РИА Новости (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Путин передал наилучшие пожелания бойцам из КНДР . РИА Новости (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Путин и лидеры зарубежных стран возложили цветы к Могиле Неизвестного Солдата . TACC (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Путин и его зарубежные гости сделали совместное фото у поста №1 . TACC (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
- ↑ Гости собираются в Кремле на торжественный прием в честь юбилея Победы . TACC (9 кӱӱк ай 2025). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 9 кӱни, 2025.
]