Мактулу иштиҥ калазы
Мактулу иштиҥ калазы | |
---|---|
орус. Город трудовой доблести | |
![]() |
|
Ороон |
![]() |
Тип | Россия Федерацияда нерелӱ ат |
Кемге берилет | Россияныҥ калаларына, Ада-Тӧрӧл учун Улу јуу ӧйинде, 1941—1945 јылдарда, тылда иштеген эл-јонныҥ айдары јок кӱч ижи ле јаан једимдерин Јеҥӱге берген |
Кайрал нениҥ учун берилген | предприелер ле ишчилерге тергеелик кайралдар берери, 1941—1945 јылдарда калыктыҥ баатырлык ижи учун |
Статус | берилет |
Статистика | |
Кайрал тургузылган ӧйи | 2020 јыл туулан айдыҥ 1-чи кӱни |
Баштапкы кайрал | 2020 јыл јаан изӱ айдыҥ 2-чи кӱни |
Калганчы кайрал | 2025 јыл чаган айдыҥ 15 кӱни |
Кайралдардыҥ тоозы | 70 |
![]() |
Мактулу иштиҥ калазы (орус. Город трудовой доблести) — Россия Федерацияда нерелӱ ат, 2020 јылда тулаан айдыҥ 1-чи кӱнинде федерал јасакла тургузылган,[1] Ада-Тӧрӧл учун Улу јуу ӧйинде 1941—1945 јылдарда тылда иштеген эл-јонныҥ баатырлык ижин ӱйелер эземине артырарга амадаган"[2]; Россия Федерацияныҥ калаларына берилет, кажы калада јаткан эл-јон Ада-Тӧрӧл учун Улу јууда 1941—1945 јылдарда Јеҥӱге једерине јаан камаанын јетирген, каланыҥ јеринде турган промышленный предприятиелерде јуучыл ла граждан продукцияны токтобой чыгарып, мындый иште айдары јок кӱчин салып ла бойын кысканбай иштегени учун"[3].
«Мактулу иштиҥ калазы» деп ат берилет:
1) предприятиелерге тергеениҥ кайралдарын берери, эмезе олорго Тергеелик Коручыл комитет Кӧчӱп турар Кызыл мааныларды (орус. Переходящие Красные знамена) берет;
2) предприятиелердиҥ ишчилериниҥ бийик једимдери учун СССР-дыҥ тергеелик кайралдарыла кайралдалат;
3) 1941—1945 јылдарда каланыҥ улузы иште батырлык једимдери учун кайралдадып, кайралды керелеер документтӱ болгон[4].
«Мактулу иштиҥ калазы» деп ат алган калада:
1) каланыҥ кебеделиниҥ јуругы ла Россия Федерацияныҥ Президенти бу атты калага берген јакааныныҥ тексти бичилген стела тургузылат;
2) Кӱӱк айдыҥ 1-чи кӱнинде Јас ла Иштиҥ байрамында, кӱӱк айдыҥ 9-чы кӱнинде Јеҥӱниҥ байрамында, Каланыҥ кӱнинде эл-јон ортозында јӱзӱн-башка мероприятиелер ӧткӱрилип ле байрамдык салюттар адылат[5].
«Мактулу иштиҥ калазы» деп нерелӱ атты Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ јакааны аайынча берилет[6].
Нерелӱ ат берериниҥ ээжилери
Россия Федерацияныҥ јеринде калага «Мактулу иштиҥ калазы» деп атты берер керегинде јӧпти бу каланыҥ бийлик органдарына, Россияныҥ гражданини эмезе эл-јондык биригӱзи сураар аргалу[7]. Каланыҥ јербойында башкарар органдары, бу баштаҥкайды јӧмӧгӧн тушта, оны регионныҥ парламентине ле субъектиҥ администрациязына тургузат[8]. Олор оны кӧрӱп, Россия Федерацияныҥ Президентине калага «Мактулу иштиҥ калазы» деп атты берер керегинде сурак-бичикле баштанар эмезе кийдирилген бичик јарабас деп јӧп чыгарат[9].
Тергеениҥ јербойында башкарар органдары Россияныҥ Президентине бойыныҥ тергеезиндеги калага мындый атты берер керегинде сурак-бичикле баштанар деп јӧп чыгарза, олор бойыныҥ сурак-бичигине Россияныҥ билим академиязыныҥ эксперт шӱӱлтезин кожуп салар учурлу, калага кӱндӱлӱ атты берериниҥ тӧзӧлгӧзи бар деп керелеген[10].
«Мактулу иштиҥ калазы» деп нерелӱ атты берер керегиндеги сурак-бичикти Россияныҥ «Јеҥӱ» деп оргкомитеди кӧрӧт[10], «Мактулу иштиҥ калазы» деп нерелӱ ат Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ јакааныла берилет, кӧп сабазында Јас ла Иштиҥ байрамыныҥ (орус. Праздник Весны и Труда) (1 май) алдында кӱндерде ӧткӱрилет[6].
Баштаҥкайдыҥ тӱӱкизи
Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ јылдарында иште баатырлыгын кӧргӱскен улузы бар. Россияныҥ калаларына кӱндӱлӱ ат берер керегиндте баштаҥкайды Россияныҥ элјондык ла политикалык ишчилери улай ла кӧдӱрип туратан. Мындый бӱдӱмдӱ јондык нерелӱ аттарды кезик јондык тӧзӧмӧлдӧр база берип туратан.
2009 јылда «Мактулу иштиҥ калалары» деп тергеелер ортодо бирликтиҥ коммерческий эмес партнерствозы (башкараачызы — эки катап Совет Союзтыҥ Геройы, космонавт Виктор Горбатко) калыктар ортодо Мактулу иштиҥ калалары деп јондык нерелӱ телекейлик атты тӧзӧгӧн лӧ бу нерелӱ ат керегинде јӧптӧрди бектеткен[11]. Бу јондык телекейлик атты айдылган коммерческий эмес партнерство бир канча калаларга берген[12].
Россияда «Мактулу иштиҥ калазы» деп нерелӱ ат керегинде федерал јасактардыҥ проекттерин јӧптӧӧри деп сурак Россия Федерацияныҥ Тергеелик Думазыныҥ алдына турган. Бу ат Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ ӧйинде тылдыҥ ишчилериниҥ јалтанбазын, чыдамкайын ла баатырлыгын кӧргӱскен калаларга берилер керек болгон. Мындый јасактыҥ проекттерин кийдирген улус: — Тергеелик Думаныҥ депутаттары Валентин Варенников ло Валерий Востротин (2007 јыл)[13]; — Челябинск областыҥ Јасакберим органдары (2008 јыл)[14]; — Тергеелик Думаныҥ депутаттары Виктор Шрейдер, Борис Зубицкий, Сергей Каргинов, Вячеслав Тимченко, Сергей Поддубный, Федерация Јасакбериминиҥ турчызы Валерий Шнякин (2014 јыл)[15][16]; — Тергеелик Думаныҥ депутады Олег Смолин (2016 јыл)[17].
2017 јылда «Мактулу иштиҥ калазы» деп кӱндӱлӱ атты јӧптӧӧри керегинде баштаҥкай Россияда элјондык баштаҥкай (Российская общественная инициатива) деп порталда чыгарылган[18]. 2019 јылдыҥ баштапкы јарымында Россия Федерацияныҥ Тергеелик Думазына Удмурт Республиканыҥ Тергеелик Соведи «Мактулу иштиҥ јуучыл калазы» деп Россия Федерацияныҥ кӱндӱлӱ ады керегинде федерал јасактыҥ проектин кийдирген[19], Нижегород областьтыҥ Јасак проекты — «Мактулу јуучыл-иштиҥ калазы» деп Россия Федерацияныҥ кӱндӱлӱ ады керегинде федерал јасактыҥ проекты кийдирген (орус. «О почётном звании Российской Федерации „Город военно-трудовой славы“»)[20].
2019 јылдыҥ јаҥар айдыҥ 14-чи кӱнинде «Мактулу иштиҥ калазы» деп Россия Федерацияныҥ кӱндӱлӱ ады керегинде федерал јасактыҥ тӧсјуртынпроектин Владимир Путин кийдирген[21]. 2020 јылдыҥ кочкор айдыҥ 20-чи кӱнинде јасак проекти Россияныҥ Тергеелик Думазыла ӱчинчи (учы) кычырыштырышта јарадылган, 2020 јылдыҥ кочкор айдыҥ 26-чы кӱнинде Россияныҥ Федерация Јӧбӧлиле јӧптӧлгӧн ло 2020 јылда тулаан айдыҥ 1-чи кӱнинде «Мактулу иштиҥ калазы» деп Россия Федерацияныҥ кӱндӱлӱ ады керегинде" 41-ФЈ тоолу Федерал јасакка Россияныҥ Президенти Владимир Путин кол салган[22].
2020 јылдыҥ кичӱ изӱ айдыҥ 29-чы кӱнинде Межпарламентский ассамблея СНГ (ТКК-ныҥ Парламенттер ортодогы ассамблеязы) Россияда калаларга «Мактулу иштиҥ калазы» адын берип турганын јарадып, бу практиканы ӧскӧ ороондорго кийдирип алар деп јӧптӧгӧн[23].
Нерелӱ ат алган калалар
2020[тӱзедер | кодты тӱзедер]
2020 јылдыҥ јаан изӱ айдыҥ 2-чи кӱнинде «Мактулу иштиҥ калазы» Боровичи, Екатеринбург, Иваново, Ижевск, Иркутск, Казан, Магнитогорск, Алтыгы Новгород, Алтыгы Тагил, Новокузнецк, Новосибирск, Омск, Пермь, Самара, Саратов, Том-Тура, Ульяновск, Уфа, Челябинск, Ярославль[24].
2021[тӱзедер | кодты тӱзедер]
2021 јылда кӱӱк айдыҥ 20-чи кӱнинде «Мактулу иштиҥ калазы» деп нерелӱ ат Россия Федерацияныҥ 12 калазына берилген: Барнаул, Каменск-Уральский, Киров, Коломна, Комсомольск-на-Амуре, Красноярск, Магадан, Пенза, Рыбинск, Северодвинск, Тюмень, Чебоксары[25].
2021 јылдыҥ сыгын айдыҥ 10-чы кӱнинде «Мактулу иштиҥ калазы» Россия Федерацияныҥ 12 калазына берилген: Алдан, Бологое, Воркута, Дзержинск, Кемерово, Кострома, Лысьва, Мончегорск, Оха, Ступино, Сызрань ла Чита[26].
2022[тӱзедер | кодты тӱзедер]
2022 јылда кӱчӱрген айда «Мактулу иштиҥ калазы» деп нерелӱ ат Россия Федерацияда 7 калага берилген: Астрахань, Вологда, Златоуст, Каспийск, Норильск, Орск ла Якутск[27].
2023[тӱзедер | кодты тӱзедер]
2023 јылда сыгын айдыҥ 11-чи кӱнинде «Мактулу иштиҥ калазы» деп нерелӱ ат Россия Федерацияда 10 калага берилген: Владимир, Воткинск, Находка, Новомосковск, Подольск, Прокопьевск, Рязань, Рубцовск, Улан-Удэ ле Ханты-Мансийск[28].
2025[тӱзедер | кодты тӱзедер]
2025 јылда чаган айдыҥ 15-чи кӱнинде «Мактулу иштиҥ калазы» деп нерелӱ ат Россия Федерацияда 7 калага берилген: Верхняя Пышма, Зеленодольск, Ишимбай, Курган, Ленинск-Кузнецкий, Миасс, Салехард[29]. «Мактулу иштиҥ калазы» стелалар
- «Мактулу иштиҥ калазы» стелалар
Карта
Нумизматикада
Россия Банкы 2021—2023 јылдарда 12 монета сериязы «Мактулу иштиҥ калазы» орус. «Города трудовой доблести (монеты)» чыгарган[30]. 2024 јылда база 4 монета бу серияда чыккан[31].
- Россия Банктыҥ Монеталары
Ајарулар
- ↑ Федеральный закон от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“» . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 16 кӱни, 2020. Архивировано кандык айдыҥ 6 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Преамбула Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“» . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 16 кӱни, 2020. Архивировано кандык айдыҥ 6 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Часть 1 статьи 1 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести"» . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 16 кӱни, 2020. Архивировано кандык айдыҥ 6 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Часть 2 статьи 1 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести"» . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 16 кӱни, 2020. Архивировано кӱӱк айдыҥ 4 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Часть 3 статьи 2 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести"» . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 16 кӱни, 2020. Архивировано кӱӱк айдыҥ 4 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ 1 2 Часть 4 статьи 1 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести"» . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 16 кӱни, 2020. Архивировано кӱӱк айдыҥ 4 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Часть 1 статьи 3 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести"» . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 21 кӱни, 2020. Архивировано кӱӱк айдыҥ 4 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Часть 2 статьи 3 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести"» . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 21 кӱни, 2020. Архивировано кӱӱк айдыҥ 4 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Часть 3 статьи 3 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести"» . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 21 кӱни, 2020. Архивировано кӱӱк айдыҥ 4 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ 1 2 Часть 3 статьи 1 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести"» . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 16 кӱни, 2020. Архивировано кӱӱк айдыҥ 4 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Положение о почётном международном звании «Город Трудовой Доблести и Славы» . Дата обращения: кичӱ изӱ айдыҥ 21 кӱни, 2022. Архивировано тулаан айдыҥ 30 кӱни, 2022 јыл.
- ↑ Города Трудовой Доблести и Славы . Дата обращения: кичӱ изӱ айдыҥ 21 кӱни, 2022. Архивировано тулаан айдыҥ 27 кӱни, 2022 јыл.
- ↑ Законопроект № 487496-4 «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой славы“» Архивная копия от 5 ӱлӱрген ай 2019 на Wayback Machine, СОЗД ГАС «Законотворчество»
- ↑ Законопроект № 54645-5 «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой славы“» Архивная копия от 5 ӱлӱрген ай 2019 на Wayback Machine, СОЗД ГАС «Законотворчество»
- ↑ Звание «Город трудовой славы» будут присваивать за вклад в Победу Архивная копия от 14 јаҥар ай 2019 на Wayback Machine, «Российская газета», 18.04.2014
- ↑ Законопроект № 502288-6 «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой славы“» Архивная копия от 5 ӱлӱрген ай 2019 на Wayback Machine, СОЗД ГАС «Законотворчество»
- ↑ Предлагается установить почетное звание «Город трудовой славы» . Дата обращения: јаҥар айдыҥ 14 кӱни, 2019. Архивировано јаҥар айдыҥ 14 кӱни, 2019 јыл.
- ↑ Установить почетное звание «Город трудовой славы» Архивная копия от 14 јаҥар ай 2019 на Wayback Machine, Российская общественная инициатива
- ↑ Законопроект № 710424-7 «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой славы“» Архивная копия от 27 сыгын ай 2019 на Wayback Machine, СОЗД ГАС «Законотворчество»
- ↑ Законопроект № 724173-7 «О почетном звании Российской Федерации „Город военно-трудовой славы“» Архивная копия от 30 сыгын ай 2019 на Wayback Machine, СОЗД ГАС «Законотворчество»
- ↑ Путин внес в Госдуму законопроект о звании «Город трудовой доблести» . Дата обращения: јаҥар айдыҥ 14 кӱни, 2019. Архивировано јаҥар айдыҥ 14 кӱни, 2019 јыл.
- ↑ Федеральный закон от 01.03.2020 № 41-ФЗ . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: тулаан айдыҥ 3 кӱни, 2020. Архивировано тулаан айдыҥ 2 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ В странах СНГ могут появиться города трудовой доблести . Дата обращения: куран айдыҥ 7 кӱни, 2020. Архивировано куран айдыҥ 10 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести» . Дата обращения: јаан изӱ айдыҥ 2 кӱни, 2020. Архивировано јаан изӱ айдыҥ 2 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести» . Дата обращения: сыгын айдыҥ 10 кӱни, 2021. Архивировано сыгын айдыҥ 10 кӱни, 2021 јыл.
- ↑ Указ о присвоении почётного звания «Город трудовой доблести» . Дата обращения: сыгын айдыҥ 10 кӱни, 2021. Архивировано сыгын айдыҥ 10 кӱни, 2021 јыл.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 15.11.2022 № 829 ∙ Официальное опубликование правовых актов ∙ Официальный интернет-портал правовой информации . publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: кӱчӱрген айдыҥ 15 кӱни, 2022. Архивировано кӱчӱрген айдыҥ 15 кӱни, 2022 јыл.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 11.09.2023 № 668 ∙ Официальное опубликование правовых актов ∙ Официальный интернет-портал правовой информации (орус.). publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: сыгын айдыҥ 12 кӱни, 2023. Архивировано сыгын айдыҥ 13 кӱни, 2023 јыл.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 15.01.2025 № 16 ∙ Официальное опубликование правовых актов (орус.). publication.pravo.gov.ru (15 чаган ай 2025). Дата обращения: чаган айдыҥ 15 кӱни, 2025.
- ↑ ash_circulation/memorable_coins/coins_base/?UniDbQuery.Posted=True&UniDbQuery.SearchPhrase=&UniDbQuery.year=0&UniDbQuery.serie_id=131 База данных по памятным и инвестиционным монетам. Банк России . cbr.ru. Дата обращения: тулаан айдыҥ 18 кӱни, 2023. Архивировано тулаан айдыҥ 18 кӱни, 2023 јыл.
- ↑ Серия «Города трудовой доблести»: новые монеты. Банк России . cbr.ru. Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 5 кӱни, 2024.