Бархатово
| Јурт | |
| Бархатово | |
|---|---|
| орус. Бархатово | |
| 50°55′09″ с. ш. 85°49′48″ в. д.HGЯO | |
| Эл-тергее |
 Россия |
| Федерацияныҥ субъекты | Алтай Республика |
| Муниципал аймак | Оҥдой |
| Јурт јеезе | Кеҥиниҥ |
| Тӱӱкизи ле географиязы | |
| Бийиги | 800—900 м[1] м |
| Климады | орто-континентал |
| Ойдиҥ поязы | UTC+7:00 |
| Эл-јонныҥ тоозы | |
| Эл-јонныҥ тоозы | →9[2] кижи (2016) |
| Ук-калыктар | орустап 91 %[3] |
| Окылу тил | алтай, орус |
| Тоолорлу идентификаторлор | |
| Телефонныҥ коды | +7 38845 |
| Почтаныҥ индекси | 649447 |
| АТТК-ныҥ коды | 84220855007 |
| МТТК-ныҥ коды | 84620455106 |
| Номер в ГКГН | 0140495 |
|
|
|
Бархатово (орус. Бархатово) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Оҥдой аймагында Кеҥиниҥ јурт јеезезине кирет.
Этимологиязы
Бархатов деп кижиниҥ ӧбӧкӧзиле аташ эдип адаган.
Физико-географиялык темдектери
Географиязы
Јурт Алтай Республиканыҥ чике ле тал ортозында, Мокорты деп ӧзӧктӧ, Мокорты сууныҥ јанында турат. Айландыра Теректиниҥ, Себи-Бажыныҥ, Сымылтыныҥ, Туйактуныҥ Ӱч-Эҥмектиҥ сындары. Тӱндӱк — кӱнбадыш јаар Јал-Мӧҥкӱ, ондо боочы, тӱштӱк-кӱнчыгыш јанындӧӧн Чуйдыҥ трагында Чике-Таман деп боочы. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 905 метрге бийик[1].
Климады
Климады орто-континентал[4]. Кейдиҥ ортојылдык температуразы −4,2 °С, изӱ кӱндердиҥ температуразыныҥ ӱстӱги бажы +36 °С, эҥ ле соок температураныҥ алтыгы учы −54 °С, јердиҥ ортојылдык температуразы 0 °С, јыл ичинде калганчы соок кӱн ле баштапкы соок кӱн 02.06/30.08, јыл ичинде соок јок кӱндердиҥ тоозы 87, јут-чыктыҥ кеми бир јылга 345 мм, салкынныҥ ортојылдык тӱргени 1 м/с, тыҥ салкынду кӱндердиҥ тоозы 13,1 (15 м/с тӱрген салкынду)[5].
Аҥ-куштары
Тайгаларында јӱзӱн-јӱӱр аҥдар јӱрет: айу, бӧрӱ,тӱлкӱ, койон, јеекен, агас, албаа, јоонмойын, кӧрӱк, јараа, марал, аҥ, элик, булан. Тооргыныҥ тоозы кезем астап, јоголорго једе берген учун «Алтай Республиканыҥ Кызыл бичигине» кирген[6].
Куштардаҥ кедери тарал, каргаа, ӱкӱ, кӱӱк, тейлеген, талеҥко, јелечи, чай, торлоо, бӧднӧ, кӱртӱк јӱрет. Кезик куштар тоозы астаганыла база «Алтай Республиканыҥ Кызыл бичигине» кирген: мечиртке, мӱркӱт, тарбалјы, каркыраа, турна[7].
Ӧзӱмдери
Айландыра кырларыныҥ арка јанын агаштар бӱркеген, кӧп сабазы чет агаш, бийиктей мӧш агаш. Кырлардыҥ меес јаны агаш јок, тас, куу таштар, кайалар. Јайгыда аркаларда, актарда, суулардыҥ коолында јӱзӱн-јӱӱр ӧлӧҥ, чечектер, јыра-тайалар јайылып ӧзӧт[8]. Јаан јакшы одорлордо јӱзӱн-јӱӱр ӧлӧҥ лӧ јердиҥ јиилеги. Арал-јыдуларда тийиҥкат, бороҥот, кызылгат ӧзӧт. Меестерде маҥыр, јонјолой, сӧҥӱскен, кӧрмӧсјиилек, тайа. Саста кӧгӧзин, кыйгак ӧлӧҥ лӧ о.ӧ. Озодоҥ бери кедери тайгада, јайлуларда ӧлӧҥ-чӧп, тазыл-тамыр кӧп болгон, је улустыҥ кичеебес кылыгынаҥ кӧп эм ӧлӧҥдӧр торт јоголорго јеткен. Ол тоодо кызыл тазыл (орус. копеечник чайный), марал (орус. маральник), алтын-тазыл (орус. родиола розовая) ла оноҥ до ӧскӧ кӧп чечектер ле ӧлӧҥдӧр[9]. Кандык, быркырууш чечек, чийне, буланат, саргай, кӱн чечек, кӱнкаајы, тайа ла о.ӧ. Јакшы јылда јиилектердиҥ де тӱжӱми бар: тийиҥкат, кайыҥкат, бороҥот, кызылгат, тайабаш, уйкӧс. Кӧп эм ӧлӧҥдӧр лӧ тазылдар
Јери ле јолдоры
Оромдоры: ылгалгалак. «Чуйдыҥ трагы» (Р-256) деп федерал кӧӧлик јолдоҥ туура јуртка јетире јол бар (500 м). Чуйдыҥ трагыныҥ 594 километринде турат. Оҥдой аймактыҥ тӧс јуртына јетире ..км. Республиканыҥ тӧс калазына јетире 170 км. Коштой турган јурттар Туйакты, Нефтебаза. Себиниҥ боочызыныҥ ӱстине јетире 13 км. Чике-Таманныҥ бажына јетире 59 км. Јакалай јолдор.
| Бархатово јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире | |
| Администрациялык тӧс јер Кеҥи | 23 км |
| Аймактыҥ тӧс јери Оҥдой | 34 км |
| Республикан тӧс кала Улалу | 170 км |
| Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы | 260 км |
| Тергеениҥ тӧс калазы Москва | 4000 км |
| Чуйдыҥ трагы (Р-256) 606,0 км-деҥ | 1,6 км |
Тӱӱкизи
Јурт 2000 јылдарда тӧзӧлгӧн.
Эл-јон
| Эл-јонныҥ тоозы | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2010[10] | 2011[11] | 2012[11] | 2013[11] | 2014[12] | 2015[13] | 2016[2] |
| 12 | →12 | ↘11 | →11 | →11 | ↘9 | →9 |
Ук-калыктары
Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 35 кижи болгон, олордыҥ 91 % орустар ла оноҥ до ӧскӧ укту улус болгон[3].
Окылу тил: орус, алтай[14]
Инфраструктуразы
Бастыра инфраструктуралык обьекттер Кеҥиде.
Экономиказы
Аҥ азыраар таҥынаҥ ээлем. Туризм. Улус эмденер јер. Агашла иштер.
Кереестер
Тӱӱкилик
Археологиялык
Кургандар, ташта бичиктер.
Ар-бӱткендик
Јарлу улузы
Јуруктардыҥ кӧмзӧзи
Ајарулар
- ↑ 1,0 1,1 Онгудайский район
- ↑ 2,0 2,1 Оценка численности постоянного населения Республики Алтай по населённым пунктам за 2012-2016 годы. Дата обращения: кандык айдыҥ 21 кӱни, 2016. Архивировано кандык айдыҥ 21 кӱни, 2016 јыл.
- ↑ 3,0 3,1 Коряков Ю. Б. База данных «Этно-языковой состав населённых пунктов России».
- ↑ http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=13263&cityname=Onguday-Russia
- ↑ Оҥдой. Климат[1]
- ↑ Красная книга Республики Алтай: животные / Горно-Алтайский гос. ун-т. СО РАН. Центральный сиб. бот. сад. Горно-Алтайский бот. сад. — 3-е изд., перераб. и доп. — Горно-Алтайск: ГАГУ, 2017. — 368 с. — ISBN 978-5-93809-086-6. — Текст: электронный
- ↑ Торбоков Т. Алтайдыҥ аҥ-куштары. Звери и птицы Алтая. — Горно-Алтайск: АУ РА "Литературно-издательский Дом «Алтын-Туу», 2020.
- ↑ Кучин А. П. Всемирный фонд дикой природы. Флора и фауна Алтая. — Горно-Алтайск: [б.и.], 2001
- ↑ Торбоков Т. Алтайдыҥ ӧзӱмдери. Растения Алтая. — Горно-Алтайск: АУ РА "Литературно-издательский Дом «Алтын-Туу», 2020
- ↑ Численность и размещение населения. Итоги всероссийской переписи населения 2010 года по Республике Алтай. Том 1. Дата обращения: кандык айдыҥ 15 кӱни, 2014. Архивировано кандык айдыҥ 15 кӱни, 2014 јыл.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Оценка численности постоянного населения на 1 января 2013 года по населённым пунктам Республики Алтай. Дата обращения: сыгын айдыҥ 21 кӱни, 2013. Архивировано сыгын айдыҥ 21 кӱни, 2013 јыл.
- ↑ Оценка численности постоянного населения по населённым пунктам за 2012-2014 годы. Дата обращения: кичӱ изӱ айдыҥ 11 кӱни, 2014. Архивировано кичӱ изӱ айдыҥ 11 кӱни, 2014 јыл.
- ↑ Оценка численности постоянного населения по населённым пунктам Республики Алтай за 2011-2014 годы. Дата обращения: кандык айдыҥ 16 кӱни, 2015. Архивировано кандык айдыҥ 16 кӱни, 2015 јыл.
- ↑ Закон Республики Алтай от 3 марта 1993 года N 9-6 «О языках народов, проживающих на территории Республики Алтай» (с изменениями на 27 ноября 2020 года)
Тайантылар
| Оҥдой аймактыҥ јон јаткан јерлери | |||
|---|---|---|---|
 | Аймактыҥ тӧс јери: Оҥдой јурт |  | |
