Череттӱ

Јурт
Череттӱ
орус. Известковый
51°45′20″ с. ш. 85°43′39″ в. д.
Эл-тергее	Россия
Федерацияныҥ субъекты	Алтай Республика
Муниципал аймак	Майма
Јурт јеезе	Ыныныҥ
Тӱӱкизи ле географиязы
Бийиги	520 м
Климады	орто-континентал
Ойдиҥ поязы	UTC+7:00
Эл-јонныҥ тоозы
Эл-јонныҥ тоозы	↘46 кижи (2016)
Ук-калыктар	орустар 98 %
Окылу тил	алтай, орус
Тоолорлу идентификаторлор
Телефонныҥ коды	+7 38841
Почтаныҥ индекси	649100
АТТК-ныҥ коды	84215855003
МТТК-ныҥ коды	84615455111
Череттӱ Москва Улалу Череттӱ

Череттӱ (орус. Известковый) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Майма аймагында Ыныныҥ јурт јеезезине кирет.

Этимологиязы

Череттӱ орус. известь.

Физико-географиялык темдектери

Географиязы

Јурт Туулу Алтайдыҥ тӱндӱк-кӱнбадыш келтейинде, Кадын сууныҥ оҥ јарадында, Алтыгы-Ыны суу Кадынга киргенинде, кайыр-каскак кырларга курчаткан, Чуйдыҥ трагында турат. Јурттыҥ сол јанында чакпынду Кадын, оҥ јанында койу агаш бӱркеген кайа-таштӱ аркалар. Кӧп лӧ саба агаш ийне бӱрлӱ. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 520 метрге бийик.

Климады

Климады орто-континентал. Тӱштӱк аймактарга кӧрӧ климат јымжак, кыш карлу болот, јер тыҥ тоҥбойт. Кейдиҥ ортојылдык температуразы +1,0 °С, изӱ кӱндердиҥ температуразыныҥ ӱстӱги бажы +36 °С, эҥ ле соок температураныҥ алтыгы учы −49 °С, јердиҥ ортојылдык температуразы +2 °С, јыл ичинде калганчы соок кӱн ле баштапкы соок кӱн 24.05/17.09, јыл ичинде соок јок кӱндердиҥ тоозы 116, јут-чыктыҥ кеми бир јылга 711 мм, салкынныҥ ортојылдык тӱргени 1,7, тыҥ салкынду кӱндердиҥ тоозы 9,1 (15 м/с тӱрген салкынду).

Аҥ-куштары

Тайгаларында јӱзӱн-јӱӱр аҥдар јӱрет: айу, бӧрӱ,тӱлкӱ, койон, јеекен, агас, албаа, јоонмойын, кӧрӱк, јараа, марал, аҥ, элик, булан, тооргы. Куштардаҥ кедери тарал, каргаа, ӱкӱ, кӱӱк, тейлеген, талеҥко, мӱркӱт, карчага, јелечи, мечиртке, чай, торлоо, бӧднӧ, кӱртӱк. Алтай Республиканыҥ кызыл бичигине кирген куштар: ала ылаачын, ӱкӱ, шоҥкор, боро ылаачын. Сууда балык кезем астаган да болзо, чараган, бел, чортон, ускуч, јылмай ла база кезик бӱдӱм балык бар.

Ӧзӱмдери

Айландыра ӧскӧн агаштардыҥ кӧп нургуны карагай, јойгон агаш. Суујакалай чиби, тал, каргана, кайыҥ агаштар ӧзӧт, бийиктей тытла кожо мӧш ӧзӧт. Тайга -тажы јиилектӱ, бороҥот, уйкӧс, тийиҥкат, кызылгат, тайабаш, калба, кӧжнӧ дӧ кӧп ӧзӧт.

Чыкту ла кӧлӧткӧлӧй јерде ӧлӧҥ бийик болуп ӧзӧт, комургай, кулузын, кылбыш, башка-башка чечектер: буланат, балузын, быркырууш, саргай, кандык, кӱӱктаман, кӱнкајы ла о.ӧ. «Алтай Республиканыҥ Кызыл бичигине» кирген ӧзӱмдер кӧп, олордыҥ тоозында: арчын, алтын тазыл, марал чечек, кызыл тазыл ла о.ӧ..

Јери ле јолдоры

Јуртта 5 ором: Мраморлу, Кӱнет кош ором, Јараттай, Садту кош ором, Јаҥы. Јуугында деремнелер: Ман-Јӱрек, Карым, Ыны, Себи-Оозы.

Череттӱ јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире
Администрациялык тӧс јер Ыны	5,6 км
Аймактыҥ тӧс јери Майма	42 км
Республикан тӧс кала Улалу	48 км
Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы	130 км
Тергеениҥ тӧс калазы Москва	3900 км
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 481,4 км-деҥ	0 км

Тӱӱкизи

Јурт Совет ӧйдӧ 1950 јылдарда тӧзӧлгӧн. Аймактыҥ кӧп јурттары Алтайский миссия келип, тургун алтайларды креске тӱжӱрип, кудайдыҥ православный јаҥына кийдирип, туралар, јолдор тудуп, серкпелер ачып, церковно-приходской школдор ачып, ӱредӱ берип турган ӧйдӧ тӧзӧлгӧн.

Эл-јон

Эл-јонныҥ тоозы

2002	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2020
49	↘42	↗45	↗48	→48	↘45	↗48	↗49	→49	↘46	↘44

10

20

30

40

50

2002

2012

2020

Ук-калыктары

Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 49 кижи болгон, олордыҥ 98 % орустар ла оноҥ до ӧскӧ укту улус болгон.

Инфраструктуразы

Бастыра инфраструктуралык обьекттер Ыныда.

Экономиказы

Јаан ээлем јуртта јок. Кажы ла биледе таҥынаҥ ээлемдӱ. Мал азыраары. Маала ӧскӱрери. Адару тудары Черет ӧртӧӧри. Туризм.

Кереестер

Ар-бӱткендик

• Бабырган байлу туу (39);
• Чаптыган кыр (45,46);
• Аржан суу (47).

Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.

Јуруктардыҥ кӧмзӧзи

Јарлу улузы

Ајарулар

Тайантылар