Белеков, Иван Итулович

Рувикиде аташ ӧбӧкӧлу ӧскӧ улус керегинде статьялар бар Белеков.

Иван Итулович Белеков
Россия Федерацияныҥ Государственный Думазыныҥ Федерал собраниезиниҥ VII созывыныҥ депутады
2016 јыл ӱлӱрген айдыҥ 5-чи кӱни — 2021 јыл ӱлӱрген айдыҥ 11-чи кӱни
Чыккан	1953 јыл тулаан айдыҥ 20-чи кӱни Салјар јурт, Оҥдой аймак, Горно-Алтайский автоном область
Партия	«Единая Россия»
Ӱредӱзи	Москвада Горькийдиҥ адыла адалган Литературалык институт КПСС-тыҥ Тӧс Комитединиҥ элјондык билимдериниҥ Академиязыныҥ аспирантуразы
Билим степени	тӱӱкилик билимдердиҥ кандидады
Профессиязы	бичиичи, кӧчӱреечи, тӱӱкичи
Кайралдары
Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Ива́н Итулович Беле́ков (1953 јыл тулаан айдыҥ 20-чи кӱни Салјар јурт, Оҥдой аймак, Горно-Алтайский автоном область) — россий политик, алтай ӱлгерчи, бичиичи, журналист. Россия Федерацияда Государственный Думаныҥ VII созывтыҥ депутады (2016—2021), Госдуманыҥ СНГ-да евразий интеграция ла јерлештериле колбузы аайынча Комитеттиҥ турчызы, «Единая Россия» фракцияныҥ турчызы. 2006 јылдаҥ ала 2016 јылга јетире — депутат, Алтай Республикада Эл Курултайдыҥ ӱч созывыныҥ Башкараачызы. Россия Федерацияныҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи (1997), тӱӱкилик билимдердиҥ кандидады, Россияда бичиичилер Биригӱзиниҥ турчызы «Најылыктыҥ ордениле» кайралдаткан.

Биографиязы

1953 јылда тулаан айдыҥ 20-чи кӱнинде Салјар јуртта, Оҥдой аймакта, Горно-Алтайский автоном областьта койчы кижиниҥ билезинде чыккан, биледе јетинчи бала. Адазы — Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачызы. Угы-тӧзи алтай. Сӧӧги тоҥжоон.

1975 јылда А. М. Горькийдиҥ адыла адалган Литературный институтты божодып (1975) "литературалык иш"деп специальностьло бийик ӱредӱ алган. 1988 јылдаҥ ала 1991 јылга јетире КПСС-тыҥ Тӧс Комитединиҥ элјондык билимдериниҥ Академиязыныҥ аспирантуразын божоткон. 1991 јылда тӱӱкилик билимниҥ кандидадыныҥ диссертациязын корыган, темазы: Элјондык јӱрӱмде демократизацияныҥ ойинде журналист кадрларды белетеери, редакционный ӧмӧликтер ле Алтай кырай ла Новосибир областыҥ КПСС партийный комитеттериниҥ ижиниҥ ченемелине тайанып, 1985—1990 јылдар (орус. Формирование системы подготовки и переподготовки журналистских кадров в условиях демократизации общественной жизни: на материалах деятельности коллективов и партийных комитетов КПСС Алтайского края и Новосибирской области, гг.).

1969 јылдаҥ ала — «Алтайдын Чолмоны» деп областной газеттиҥ ишчизи (јиитердиҥ бӧлӱгиниҥ корреспонденти, кеендик бӧлӱктиҥ башкараачызы).

1980 јылдаҥ ала 1988 јылга јетире Горно-Алтайскта КПСС-тыҥ областной комитединиҥ инструкторы. 1991 јылда — ЦК КПСС-тыҥ элјондык билимдерле Академиязын божоткон.

1991 јылдаҥ ала — «Алтайдын Чолмоны» газеттыҥ редакторы, 1992 — 1997 јылдарда — Алтай Республиканыҥ Башкарузыныҥ Председателиниҥ ордынчызы. 1997 јылдыҥ чаган айдыҥ 23-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ Башкарузында иштеҥ чыккан. Семипалатинскте полигонныҥ ядерный ченелтелеиниҥ каршузын јоголтор комитетте иштеген.

Политикалык ижи

1993 јылдаҥ ала 2002 јылга јетире Алтай Республикада Эл Курултайдыҥ I, II ла III созывтыҥ депутады болгон. 1998 јылдаҥ ала 2002 јылга јетире Эл Курултайдыҥ экинчи созывында Председательдиҥ ордынчызы болуп иштеген.

2002—2006 јылдарда — Алтай Республикада культура ла киноныҥ министри. 2006 јылдаҥ ала 2016 јылга јетире Алтай Республикада Эл Курултайдыҥ тӧртинчи, бежинчи ле алтынчы созывтарында депутат ла председатель болгон.

2016 јылдыҥ сыгын айдыҥ 18-чи кӱнинде Россия Федерацияда Государственный Думаныҥ VII созывыныҥ депутады.

Государственный думаныҥ депутады (2016—2021)

VII созыв (2016—2021)

2016 јылда Госдуманыҥ талдаштарында «Единая Россия» партияныҥ тизимине Алтай Республика, Алтай кырай, Кемеров область ла Том-Тура область учун ӱчинчи темдектӱ кирген. Онойып бу талдаштарды ӧдӱп Государственный думаныҥ VII созывыныҥ депутадына тургузылган.

Талдаштар: «Единая Россия» партияныҥ тизиминде (№ 3) регионал группада № 6 (Алтай Республика, Алтай кырай, Кемеров область, Том-Тура область).

Комиccиялар:

Комитеттер: СНГ-да евразий интеграция ла јерлештериле колбузы аайынча Комитеттиҥ турчызы.

Јасакберимде ижи: 39 јасактыҥ соавторы ла федерал јасактардыҥ солынталарында турушкан.

Јуундарда турушканы: 94,2 % (344 из 365)

Ӱнин берери: ийе — 73,4 %, удура — 0,2 %, токтодынган — 0 %, ӱнин бербеген — 26,4 %

Бичимелдери

• Кожоҥдордыҥ авторы: «Кӧпӧгӧш ол јалаҥдар...» (1974), «Кӱрее кожоҥ» (1985)
• «Эркин эзин» («Ветры молодости»), (1977).
• «Восхождение на Хан-Алтай» пьесазы аайынча спектакль, режиссер А. С. Борисов Саха (Якутия) (2010).
• «Предстояние перед Кёк Тенгри» – «Чорос-Гуркин, как основа духовного измерения Алтая» бичик.
• «Эл-Алтайдын энчизи» (2023). Литературно-издательским Домом «Алтын-Туу» тираж. 300 экз.
• «Возвращение к Бай-Тереку» — орус тилле И. И. Белековтыҥ Горно-Алтайскта типографияда эки бичиги чыккан. Олор тематикалык аайынча тӱҥей учун двухтомник деп айдарга јараар. [1]
• «Кадын — менин Талайым» («Катунь — моё море»), бичик аайынча 2025 јылда тулаан айдыҥ 11-и кӱнинде јайаандык эҥир ӧткӧн.

Билези

Айыл јуртту, балдарлу, баркыларлу.

Кайралдары

• «Россия Федерацияныҥ кеендигиниҥ нерелӱ ишчизи» почётту звание . РФ-ныҥ Президентиниҥ 1997 јылдыҥ кандык айдыҥ 25-чи кӱнинде чыккан № 937 темдектӱ јакааны
• Најылыктыҥ ордени. РФ-ныҥ Президентиниҥ 2013 јылдыҥ кочкор айдыҥ 11-чи кӱнинде чыккан № 133 темдектӱ јакааны
• «Нерелӱ ижи учун» медаль (За доблестный труд) (2013 јыл тулаан айдыҥ 15-чи кӱни) Тыва Республика — за вклад в дело дружбы и развитие экономического сотрудничества между Республикой Алтай и Республикой Тыва
• Алтай Республиканыҥ «Тан Чолмон» ордени («Утренняя звезда») (2019)
• «Калыкты чеберлеген учун» («За сбережение народа») деп элјондык кайралдыҥ лауреады. Храме Христа Спасителяда Москвада берген, церемонияны ЮНЕСКО-ныҥ керектериле башкаруныҥ комиссиязы ӧткӱрген, (2016)

Кирелтези керегинде

Јыл	Декларированный кирелтезиниҥ кеми (салк.)	Энчиде ар-јӧӧжӧзи	Энчиде маҥта средстволоры
2016	2915617,39	ээлеминиҥ јери 663,00 m² (Россия), ээлеми 230,40 m² (Россия), гараж 16,20 m² (Россия)	кӧӧлӱк Nissan X-Trail
2017	4624404,76	ээлеминиҥ јери 663,00 m² (Россия), ээлеми 230,40 m² (Россия), гараж 16,20 m² (Россия)	кӧӧлӱк Nissan X-Trail
2018	5071066,21	ээлеминиҥ јери 663,00 m² (Россия), ээлеми 230,40 m² (Россия), гараж 16,20 m² (Россия)	кӧӧлӱк Nissan X-Trail

Ајарулар

Тайантылар

• Белеков Иван Итулович
• Правила жизни спикера Ивана Белекова
• Спикеру Государственного Собрания — Эл Курултай Ивану Белекову исполнилось 60 лет. Республика Алтай. Официальный интернет-портал (недоступная ссылка)

Алдындагы болгон башчы: Игорь Яимов

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ башкараачызы 2006—2016

Кийнинде келген башчы: Владимир Тюлентин