АлтайКай

АлтайКай
орус. *Алтайское горловое пение*
АлтайКай; орус. Алтайское горловое пение
Тӧс јетирӱ
Жанр	кай[d]
Јылдар	1997 јылдаҥ ала
Ороон	Россия
Тӧзӧлгӧн јери	Алтай Республика, Улаган јурт
Тилдер	алтай, орус
Башкараачы	Урмат Ынтаев
	altaikai.ru

АлтайКай (орус. Алтайское горловое пение) — кайдыҥ фольклор ансамбли, Алтай Республика (Россия Федерация), алтай кай чӧрчӧктӧрди кайлайт (орус. специализирующийся на исполнении традиционного алтайского эпоса и горлового пения кай).

1997 јылда Урмат Ынтаев алтай клыктыҥ кӱӱлик энчизин корулаар ла таркадар амадулу тӧзӧгӧн^[1].

Ансамбль текшироссиялык ла калыктар ортодо фестивальдардыҥ лауреады болуп јат, Гиннесстиҥ рекордторлу бичигине кирген (2003) эҥ ле узак ӧйгӧ кайлаганы учун (4 час 26 минут)^[2], Россия Федерацияныҥ фольклор биригӱзиниҥ турчызы ла IOF ЮНЕСКО-ныҥ калыктар ортодо јайаандыктыҥ организациязына кирет.

2007 јылдаҥ ала телекейлик кӱӱниҥ WOMEX деп организациязына кирет^[1].

Коллектив Россия ла кыйу ары јанында ороондордо концерттер ӧткӱрип иштейт, 20-неҥ артык альбомдор чыгарган, калыктар ортодо этникалык кӱниҥ фестивальдарында туружат. Географиязы Европа, Азия ла Тӱндӱк Американыҥ ороондорыла јоруктайт^[3].

Ансамбль алтай кайдыҥ башка-башка бӱдӱмдерин (каркыра, кӧӧмӧй, сыгыт) бийик кеминде билер, алтай јаҥжыккан кӱӱлик ойноткылардыҥ устары (топшуур, комус, икили, тунур).

Ады

Ады окылу документтерде ле сайтта «АлтайКай» деп эки сӧс јаба бичилет англ. «AltaiKai»

Ансамбльда туружат

«АлтайКайдыҥ» узы там ла бийиктейт. Јаҥы улус јаҥы ӱн экелет, ойыны база ӧскӧӧрӧт.

Ансамбльда иштеген улус табынча солынып барадат, је башкараачызы Урмат Ынтаев оноҥ ло ары алтай кайдыҥ јаҥжыгуларын улалтат.

2025 јылда ансамбльда:

Урмат Ынтаев — продюсер ле башкараачы, кайлайт. Алтай Республиканыҥ эл кайчызы. «АлтайКай» ансамбльды тӧзӧгӧн. Урмат Ынтаев — Jaбак сӧӧктӱ. Кара-Кујур јуртта Улаган аймакта чыккан. Јажы јаан кайчы Анисия Белееваныҥ баркызы, 102 јаш јажаган. 1997 јылда Улаган јуртта ансамбль «Караты-Каан» тӧзӧгӧн, 2000 јылда оныҥ адын ансамбль «АлтайКай» эдип солыган. Продюсер ле художественный башкараачызы «АлтайКай» ансамбльдыҥ. «Алтын-Тайга» деп кайдыҥ фестивалин ӧткрген, «Алтай» деп телекейлик кӱӱлик фестиваль ӧткӱрген. Сӱген стиль тумчук каркыра, ӧскӧ стильдерле база билер^[1].

Урмат Ынтаевтиҥ сольный альбомы (2009). Алтай кайдыҥ стильдери

Амыр Акчин — кай, вокал, баян, икили. Амыр Акчинниҥ сӧӧги кӧбӧк. Улаган аймактыҥ Саратан јуртында чыккан. Укту-тӧстӱ кайчы. Јаштаҥ ала кӱлик ӧйноткыларла јилбиркеген, баянды сӱӱйт. Кайдыҥ стильдерин билер. «АлтайКай» ансамбльда 2004 јылдаҥ ала, кайчы Алтай Республиканыҥ јарлу кайчызы 2008 јыл^[1];
Алексей Топчин, сӧӧги кӧбӧк. Улаган аймакта Паспарты јуртта чыккан. Кайчы. Эл-кайчы А. Г. Калкинниҥ јеени. Баштамы класстардаҥ ала А. Г. Калкинниҥ чӧрчӧктӧрин кычырарга сӱӱйтен, улу кайчы болорго амадаган. 2009 јылда јаҥар айдаҥ ала «АлтайКай» ансамбльда. Башка-башка инструменттерле ойнойт, аҥ-куштардыҥ, ар-бӱткенниҥ табыжын чыгарып билер, кайдыҥ стильдерин јакшы аппарат^[1].
Эдуард Согоноков кӧбӧк сӧӧктӱ. Улаган аймакта, Улаган јуртта чыккан. Школы божодып, Государственный Филармонияда кожоҥчы болгон. Алтай Республикада кеендик ле культураныҥ санадын божоткон^[1]. Тенор.

Ансамбльда алдында турушкан^[1]:

Солунай Сапышева — вокал, шоор, тӱҥӱр, комус, аранжировка;
Эмил Теркишев — «кайдыҥ» стильдери: каркыра, кӧӧмӧй, сыбыскы ла сыгыт, инструменттери: топшуур, комус, шоор;
Радмила Теркишева — вокал, ойноткылар: jaдaгaн, арба ла тӱҥӱр;
Сарымай Урчимаев — вокал, каркыра ла аҥ-куштардыҥ, ар-бӱткенниҥ табыжын чыгарып билер, ойноткы: топшуур, комус, эргек шоор, алтын шоор ло туйук шоор.
Эремей Глазин — каркыра ла кӧӧмӧй.
Ойрот Отуков (баштапкылары) — кoнoкай, каркыра ла сыбыскы, ойноткылары: топшуур, комус ла токпок.
Элес Тадыкин (баштапкылары) — вокал, топшуур, икили, скиф арфа, комус, шоор, тунур, кай: каркыра, сыбыскы, кӧӧмӧй, сыгыт.
Эркемен Епишкин (баштапкылары) — топшуур, икили, комус, шоор, тунур, кай: каркыра, сыбыскы, кӧӧмӧй, сыгыт.

АлтайКайдыҥ дискографиязы

«Там, где рождается Алтай», Алтай калыктыҥ кӱлик јаҥжыгулары, 2002^[3];
«Аттар» сольный альбом Эмиля Теркишева, 2003;
«Алтаец», Сарымай Урчимаевтиҥ сольный альбомы, 2005;
«Хан Алтай», 2005;
«АлтайКай 21 век», 2005;
«АлтайКай ремикс», 2006;
«АлтайКай», США-да 2006 јылда бичилген «Made in USA», 2006;
«АлтайКай 21 век. 2 версия», 2006;
«Чвени» АлтайКай, ансамбль Градиштан и Филармонический оркестр г. Брно (Чешская Республика) / «Chveni». AltaiKai, Hradistan & Brno Pilharmonic Orkestra (Czech Republic), 2007;
Лучшая двадцатка Мировой Музыки. «Ойно, ойно, комузым» кожоҥ. THE WOMEXIMIZER 07. (Germany), 2007;
Первый Золотой Диск Фестиваля «Саянское кольцо», 2007;
«Улу Каан» сольный альбом Урмата Ынтаева, 2008;
«Svirz» Украина, 2009;
«Алтын-Тайга» англ. Altyn-Taiga, 2011;
Energy, 2011;
«MUSIC AND BARRIERS», Czech Republic, 2012;
«Алтай Кабай», 2013;
«АлтайКай ДВД», 2015;
«Алтай Кабай»^[4], 2014;