Кӧп ороондор Jаҥы Jылды чаган айдыҥ 1 кӱнинде ӧткӱрет[4], баштапкы кӱнде Григориан кӱнтизӱле. Jаҥы Jыл поясной ӧйлӧ кӧрзӧ Тымык теҥисте башталат, эҥ ле озо оны Лайн ортолыкта Республика Кирибати уткыйт (часовой пояс UTC+14:00). Эҥ ле учында Jаҥы Jылды Американ Самоа, Мидуэй ле Ниуэ ортолыктар (часовой пояс UTC−11:00) уткыйт — Кирибатиде Лайн ортолыкта бу киреде чаган айдыҥ 2 кӱни ле 1 саат тӱн ортозы[5].
Кезик ороондор Jаҥы Jылды айдыҥ кӱнтизӱзиле ӧткӱрет[6][7][8].
Чаган айдыҥ 1 кӱнинде Jаҥы Jылды баштапкы ла катап 153 јыл б. э. озо ӧткӱрген, нениҥ учун дезе бу ла кӱнде Римде консулдар Jамызына туратан.
46 јыл б.э.о рим полководец ле верховный жрец Гай Юлий Цезарь бойыныҥ Jаҥы Юлиан кӱнтизӱзин кийдирип ле Jылды чаган айдыҥ 1 кӱнинде45 јыл б. э. озо баштаар эдип Jӧптӧгӧн.
Jаҥы Jылдыҥ байрамында улус Jӱзӱн-башка Jаркындалар отту ойындар: хлопушка, бенгал оттор, салютар, ракеталар, римский свечалар, петардалар ла оноҥ до ӧскӧзин алып эдинет.
Jаҥы Jылдыҥ байрамында Jаркындалар отту ойындарды Азияныҥ ороондорында, эҥ ле озо Кыдат Jеринде эдинип баштаган. Кыдат албаты тыҥ табыш ла Jаркынду от кӧрмӧстӧрди, аза-Jеткерледи сӱрӱп Jок эдер деп бодойтон.
Бу Jаҥжыгу бастыра телекейге таркаган.
Кыдат Jеринде эҥ ле Jарлу Jаҥжыгу ол фейерверктер ле петардалар адары, олорды бир де токтотпой Jаҥы Jылдыҥ баштапкы кӱнинде адат. Кыдат албатынҥ легендазыла болзо, Jаҥы Jылдыҥ алдында ӧскӧ Jердеҥ сӱрдӱрип ийген кӧрмӧстӧр, аза-Jеткерлер бойына Jадар Jаҥы Jер бедиреп, улустыҥ айылына кирип анда артала, келер Jылда айылдыҥ улузына Jеткер, тӱбек экелет. Оныҥ учун Jаҥы Jылдатыҥ табыштанып кӧрмӧстӧрди Jууктатпай сӱрет.
Эмдиги ӧйдӧ Jаҥы Jылда кӧп ороондордыҥ тӧс калаларында Jаркындалар отту шоу тургузып, кӧп миллион доллар ӱрегилейт.
Jаркындалар отту ойындарды Jажы Jетпеген балдарга садарга Jарабас, нениҥ учун дезе ӧрттӧ болордоҥ айабас. Jаҥы Jылдык тӱнде пожарниктер ле спасательдар амыры Jок иштейт.
2024 јылдачаган айда Jаҥы Jылдык фейерверк Рас-эль-Хайма эмирата (Объединённый Арабский Эмират) Гиннесстиҥ рекордторло бичигине кирген, эки номинацияда — сууда эҥ ле узун фейерверктиҥ чийӱзи ле теҥериде эҥ ле узун фейерверктиҥ чийӱзи[16]. Шоу сууныҥ Jарадында узуны 4,5 км искусственный архипелаг Аль-Марджан ла Аль-Хамраныҥ ортозында ӧткӧн. Пиротехнический шоуда онойып ок дрондор ло Jеҥил авиацияныҥ Jеҥилмоторлу самолётторы турушкан, олор бийик пилотажтыҥ фигураларын кӧргӱскен. Бу шоу 8 минут болгон, 50 муҥ кижи оны кӧргӧн[16].
↑Новый год / Е. С. // Николай Кузанский — Океан. — М. : Большая российская энциклопедия, 2013. — С. 246. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 23). — ISBN 978-5-85270-360-6.
↑Климишин И. А. Календарь и хронология. — Изд. 3. — М.: Наука. Гл. ред. физ.-мат. лит., 1990. — С. 288—289. — 478 с. — 105 000 экз. — ISBN 5-02-014354-5.
↑The World Book Encyclopedia. 1984. Т. 14. С. 237.
↑The Change of New Year's Day (ја. эм.). Homepages.tesco.net (1 јаҥар ай 2003). Дата обращения: кӱчӱрген айдыҥ 13 кӱни, 2011. Архивировано ӱлӱрген айдыҥ 11 кӱни, 2011 јыл.
↑Дания назвала 1 января в качестве нового года в начале 14 века согласно RW Bauer (Calender for Aarene fra 601 til 2200, 1868/1993 ISBN 87-7423-083-2), хотя номер года не начинался с 1 января до 1559 года.
Michel Quesnel, " Jésus et le témoignage des Évangiles ", in Aux origines du christianisme, éd. Gallimard/Le monde de la Bible, 2000, p. 201—202.
Anthony Aveni, «Happy New Year! But Why Now?» in The Book of the Year: A Brief History of Our Seasonal Holidays (Oxford: Oxford University Press, 2003), 11-28
Chambers, Robert (1885), Domestic Annals of Scotland, Edinburgh: W & R Chambers, с. 157
General Introduction, §IV. The date of the Opuscula varia // Early Writings I / Matheeussen, Constant; Fantazzi, Charles; George, Edward V.. — Leiden: E. J. Brill, 1987. — Т. 1. — С. xvii. — (Selected Works of Juan Luis Vives). — ISBN 9789004077829.. — «The town of Louvain, belonging to the duchy of Brabant, used the Easter Style, beginning the year at Holy Saturday.».