Туризм ле кӱӱндӱзегис (национал проект)

Рувики сайттаҥ

Тури́зм ле кӱӱндӱзегис (национал проект) (орус. Национа́льный прое́кт «Тури́зм и гостеприи́мство) — Россияда 2021 јылда тургузылган национал проекттердиҥ бирӱзи ле 2024 јылда јаҥырткан. Оныҥ амадузы орооныҥ экономиказында турист отрасльдыҥ учурын кӧдӱрери ле 2030 јылга јетире турист јорыкташтыҥ тоозын 140 млн-го јетирери[1].

Озо баштап нацпроект «Туризм ле кӱндӱӱниҥ индустриязы» деп адалган. Ол 2020 јылда коронавирустыҥ пандемиязы тужында јайалган ла Россияныҥ президенти Владимира Путинле јӧмӧлгӧн[2]. Нацпроект 2021 јылда башталган[3].

Оны тургузарга ӱч баштаҥкай болгон:

  • Турист инфраструктура тазыктырары,
  • Турист услугалардыҥ аргазын кӧдӱрери,
  • Туризмныҥ сферазын башкараарын јарандырары[4].

2022 јылда ӱлӱрген айда Россияныҥ президенти нацпроекттер тургускан Туризмныҥ федерал агентвозын (Ростуризмди) јоголткон. Оныҥ функцияларын Минэкономразвитиеге берген[5]. Нацпроекттиҥ кураторы болуп вице-премьер Дмитрий Чернышенко арткан.

Озолондыра турулталары[тӱзедер | кодты тӱзедер]

2024 јылдыҥ учында «Туризм ле кӱндӱӱниҥ индустриязы» деп проект иштебей токтогон. Ол ло јылда кӱчӱрген айда Чернышенко озолондыра итогторын кӧрӧлӧ, оныҥ бӱдӱрӱмине федерал бюджеттеҥ 200 млрд салковой чыгарылган деп айткан:

Јакшы динамика бастыра кӧргӱзӱлерле бар. Темдектезе, ороондо турјорыкташтардыҥ тоозы — 2020 јылда 45 млн-ноҥ ала 2023 јылда 84 млн-го јетире кӧптӧгӧн. 2024 јылдыҥ турултазыла 92 млн турјорыкташ болор деп иженедис.


Нацпроекттиҥ тӧс сурактарыныҥ бирӱзи ол туроператорлордоҥ ло 2027 јылга јетире гостиницада услугалардаҥ НДС-ты айрыыры, онойдо ок 2030 јылга јетире гостиницаларга нулевой НДС-ты узадары[6]. Проектти бӱдӱрерин јартап турала, экономикалык тазыктыруныҥ министры Максим Решетников, проект баштапкы алтамда антикризисный јепсел болгон, ол отрасльга коронавирустыҥ пандемиязынныҥ салтарын ӧдӧргӧ болушкан:

Бу эткен керектер отрасльды јаҥыс ла коруп аларга эмес, онойдо ок инфраструктурный тазыктурыныҥ пландарын бӱдӱрип баштаган. Улус јадар туралар ла модульный улус јадар туралар тударына льготный кредитованиениҥ программазы тургузылган. Ичбойында туризм тӱрген тазыгып баштаган. Бу бизнестиҥ инвестициялары кӧптӧйт. 2024 јылдыҥ баштапкы полугодиезинде бу бизнеске 377 млрд салковой салынган, ол алдында јылга кӧрӧ 60 % кӧп.

Максим Решетников баштапкы этапта нацпроект јакшы антикризиснй инструмент болгон деп айткан.

Јаҥырткан нацпроект «Туризм ле кӱӱндӱзегис» деп адалган, ондо беш федерал проект:

  • Номерной фонд тӧзӧӧри;
  • Талайдыҥ курортторы;
  • Орооныҥ туристический јараганы ;
  • Кадрлар;
  • Туризмге промышленный јеткилдеш[1].

Нацпроект 2030 јылга јетире тургузылган. Орооныҥ Президенти ВВП-да туризмныҥ ӱлӱзин 5 %-ке јетирер деп амаду тургускан[8].

Тӧс керектер[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Ведомстоныҥ башкараачызы Максим Решетников айтканыла, Минэкономразвитие нацпроекти тазыктырарына тӧс ајару эдет — туризмныҥ јаҥы точкаларын тӧзӧйт лӧ кеҥидет[7]. Туучанаачылардыҥ курортторын, аквапарктарды, јыл туркунына иштеер сооттыҥ парктарын кеҥидет. Планда јаҥы 59 муҥ номерлер тӧзӧӧри ле бир јылга амыраар туристтердиҥ тоозын 23 млн-го јетирери[1]. Ого коштой пландалган:

  • Јыл туркунына иштеер талайдыҥ курортторын тӧзӧӧри — Россия Федерацияныҥ тогус субъегинде 11 проект: 72 муҥнаҥ кӧп јаҥы номерлор ло 80 муҥ иштеер јер;
  • Модульный строительство — 10 муҥ јаҥы номерлер;
  • Россия Федерацияныҥ субъекттерине турист јорыкташтарды 7,4 млн-го кӧптӧдӧргӧ, керек-јарактар, калалардыҥ тӱӱкилик тӧс јерлерин јарандырарына, пляжтар ла турист маршруттарды јазаарга единый субсидия береринде.
  • Туризмныҥ сферазында «Бережливое производство» деп уламјыны 57 организацияда кӧптӧдӧри.
  • Ӱредӱ-методикалык комплекстер тургузары ла туризмныҥ индустриязында ла кӱндӱӱде 53 муҥ јаҥы кадрлар ӱредеринде[1].

Нацпроектти бӱдӱргениниҥ критиказы

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

2021 јылда јаҥар айда президент Владимир Путин нацпроекттиҥ бӱдӱрӱжин критика эткен. Ол чиновниктер чыгарылган акчаныҥ 83,1 % проекти тазыктырага барган деп отчет берген, је акчаныҥ кӧп нургуны инфраструктура ла объекттер тударына барбай, «Туризм.рф» деп корпорацияныҥ уставной капиталыныҥ взносторына барган деп айткан. (2020 јылда јаҥар айда премьер-министр Михаил Мишустинныҥ јакылтазыла ичбойында ла вьездной туризмди тӧзӧӧргӧ берилген). Је бу иш јӱк ле 51 %-ке эдилген[9].

  1. 1 2 3 4 Основные показатели и мероприятия национального проекта «Туризм и гостеприимство» (орус.). government.ru. Дата обращения: кочкор айдыҥ 26 кӱни, 2025.
  2. Путин поддержал разработку нацпроекта по туризму. Коммерсантъ (16 кӱчӱрген ай 2020). Дата обращения: кочкор айдыҥ 26 кӱни, 2025.
  3. Интерфакс-Туризм. Путин поручил кабмину обеспечить нацпроект по развитию туризма финансированием до 2030 года.
  4. Национальныепроекты.рф. Туризм и индустрия гостеприимства.
  5. Путин упразднил Ростуризм. Что важно знать. РБК. Дата обращения: кочкор айдыҥ 26 кӱни, 2025.
  6. В России одобрили паспорт нового национального проекта «Туризм и гостеприимство» - Газета.Ru | Новости. Газета.Ru. Дата обращения: кочкор айдыҥ 26 кӱни, 2025.
  7. 1 2 Дмитрий Чернышенко: Положительная динамика есть по всем показателям нацпроекта «Туризм и индустрия гостеприимства» (орус.). government.ru. Дата обращения: кочкор айдыҥ 26 кӱни, 2025.
  8. Представлена структура обновленного нацпроекта «Туризм и гостеприимство» до 2030 года. Lenta.RU. Дата обращения: кочкор айдыҥ 26 кӱни, 2025.
  9. Вести. Путин о туристическом нацпроекте: деньги пошли не на реальную работу.