Мундус-Эдоков, Мирон Васильевич
| Мундус-Эдоков Мирон Васильевич | |
|---|---|
 | |
| Чыккан ӧйи | 1879 јыл куран айдыҥ 2-чи кӱни |
| Чыккан јери | Улала, Томский губерния |
| Чыккан јери | 1942 јыл кичӱ изӱ айдыҥ 15-чи кӱни |
| Гражданство (подданство) | |
| Иш-тоштыҥ бӱдӱми | бичиичи, драматург, ӱлгерчи, тилмеш |
| Жанр | ӱлгер, пьеса, басня |
| Тил | алтай |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Мундус-Эдоков, Мирон Васильевич (1879 јыл куран айдыҥ 2-чи кӱни, Улалу — 1942 кичӱ изӱ айдыҥ 15-чи кӱни, Ойрот-Тура) — алтай ӱлгерчи, бичиичи, драматург, тилмеш[1].
Биографиязы
Мирон Мундус-Эдоков 1879 јылда куран айдыҥ 2-чи кӱнинде Улалу јуртта малчы кижиниҥ билезинде чыккан[2].
1888—1894 јылдарда Улалуныҥ тӧрт классту серикпе-приходской школдо ло П. Макушинниҥ школында Том-Тура калада ӱренген.
1896 јылда г., окончил учительские Том-Турада ӱредӱчилердиҥ курстарын божодып, педагогикалык ижин Ойрот автоном областыҥ школдорында баштаган. Сайдыс ла Кара-Суу (Кан-Оозы аймак) (1896 јыл), Паспауулда, Чибилӱ (1908), Мыйту (1917), Ӱзнези ле Чопош (1920—1922), Чамал (1931) јурттарда ла Ойрот-Тура калада[2].
1921 јылда ӧскӧ укту калыктыҥ адынаҥ делегат болуп (туземного населения) Горно-Алтайский, Бийский ле Ачинский уездтердиҥ јуунында Том-Тура калада турушкан[2].
1922 јылда тилмештер комиссиязыныҥ турчызы эдип алынган, келер јылда областыҥ албаты ӱредӱлигиниҥ бӧлӱгинде тилмештер комиссиязын башкарып, председателя национальных меньшинств болуп тургузылган[2].
1926—1927 јылдарда Кош-Агаш аймактыҥ Курай јуртында балдардыҥ интернадыныҥ јааны болуп иштеген.
1928 јылда юридический курстарды божодып, 1931 јылда Кан-Оозы јуртта юрист болуп иштеген.
1934—1938 јылдарда — Горно-Алтайский типографияда корректор болгон[2].
Совет јаҥ Алтайда турарында турушкан, алтай тилге партийный ла совет документтерди кӧчӱрген.
1942 јылда кичӱ изӱ айдыҥ 15-чи кӱнинде божогон, сӧӧгин Горно-Алтайскта эски мӧҥкӱсалгышта бектеген[3].
Јайаандык ижи
Тӧрл тилле баштапкы кычырар бичиктер тургускан — «Ойрот школ» (1924) (орус. «Ойротская школа»), «Таҥ Чолмон» (орус. «Утренняя звезда») (1925), А. В. Тозыяковло кожо соавтор болуп, јаан улуска «Книга с талисманом» бичиктӧстиҥ кийнинеҥ кычырар бичик база тургускан (1925).
Орус бичиичилердиҥ иштерин алтай тилге кӧчӱргениле јарлу (Н. Некрасов, К. Ушинский, А. Толстой, А. Плещеев)[2].
. К. Д. Ушинскийдиҥ «Гусь и журавль» деп баснязын, Н. А. Некрасовтыҥ «Крестьянские дети» ле о.ӧ. поэмаларын алтай тилге кӧчӱрген[1]
Бичиичиниҥ литературалык ижи 1910-чы јылдарда башталган. «Ӱч-Курбустан» поэманы оныҥ баштапкы художественный чӱмдемели деп чотогон, тексти эмдиге јетире табылбаган, 1922 јылда бичилген пьесалары «Калым» «Каҥза», «Алтын Кӧл» база јылыйып табылбаган.
Оныҥ баштапкы ӱлгерлери ле миниатюра-куучындары школго бичилген учебниктерде кепке чыгып, агитациялык, дидактикалык, ӱредӱ учурлу болгон. Бичиичиниҥ Особое место поэзиязында јурамал-ӱлгерлер аҥылу јерде турат «Јайгы эҥир», «Чечек», «Јаскы сӱӱнчилер» (орус. «Летний вечер», «Цветок», «Весенние радости»).
Шоодылган ӱлгерлери ле басняларында ол М. В. Чевалковтыҥ јаҥжыгуларын уулалтып, байлык фольклор материалды тузаланат, мактанчак, јалку, јамыркак ла тыҥзынчак кылыктарды шоодып кӧргӱзет. Јаҥы кижиниҥ сӱрин, эл-јонныҥ јаҥы јӱрӱмин бичиичи «Jеҥе» (1927) (орус. «Невестка»), «Озогызы ла эмдиги» (1928) (орус. «Прошлое и настоящее») бойыныҥ пьесаларында кӧргӱскен[2].
Шоодылган куучындардыҥ «Бурханист» («Jарлыкчы», 1924), «Шаман» («Кам», 1924), балдарга укаа-куучындардыҥ «Львёнок» («Арсланныҥ балазы», 1924), «Гусь и Журавль» («Кас ла турна», 1924) ла ӱлгерлердиҥ авторы[1].
Алтай литератураныҥ тӱӱкизине М. В. Мундус-Эдоков национал драматургияныҥ тӧзӧӧчизи болуп кирген[1].
Эземи
- Горно-Алтайскта М. В. Мундус-Эдоковтыҥ адыла ором адалган[4].
- 2009 јылда М. В. Мундус-Эдоковтыҥ бюсты Горно-Алтайскта тургузылар деп јӧп чыккан[5].
Ајарулар
- ↑ 1 2 3 4 Мундус-Эдоков Мирон Васильевич. Большая российская энциклопедия
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Историко-архивный путеводитель Горный Алтый
- ↑ Официальный интернет-портал Республики Алтай: В Сайдысе отметили 130 лет поэта Мирона Мундус-Эдокова (недоступная ссылка). Дата обращения: кӱчӱрген айдыҥ 24 кӱни, 2013. Архивировано јаҥар айдыҥ 2 кӱни, 2013 јыл.
- ↑ Книжные выставки к 145-летию М. В. Мундус-Эдокова — Национальная Библиотека Республики Алтай им. М. В. Чевалкова
- ↑ Республика Алтай. Официальный интернет-портал. В Горно-Алтайске поставят бюст в память о Мундус-Эдокове
Тайантылар
 |
|---|
