Јаҥыјылдык марка

СССР-да баштапкы јаҥыјылдык марка, 1962, 4 акча

Јаҥыјылдык марка (орус. Новогодняя марка) — јаркынду почтовый марка, јаҥыјылдык сюжеттӱ јурукту, уткуулду, јаҥжыккан чыгарма (филателия), бир канча ороондордо чыгарылар, открытка, самара ла бандероль учун тӧлӧлӧт.

Јурамал

Кӧп ороондордыҥ почтовый ведомстволоры јарандырган почтовый маркаларды Јаҥы јылга шылтай чыгарат. Олорды јаҥыс јаҥар айдыҥ учында эмес, ӧскӧ дӧ айларда чыгарар аргалу, не дезе Јаҥы јыл башка ороондордо башка кӱнтизӱлер аайынча башка айларда темдектелет^[1].

Табылган тӱӱкизи

Јаҥыјылдык почтовый марка, США оккупационный башкарузы Рюкю ортолыкта, 1956

Эҥ ле озо аҥылу јаҥыјылдык марканы чыгарар деп санаа Дания почтмейстери Эйнар Холбеллдиҥ бажына 1904 јылда келген. Данияда чыккан баштапкы јаҥыјылдык марка номинал јок болгон, почтовый сбор тӧлӧӧр эмес, тегин ле уткуулдарлу болгон. Маркалар табынча јайылып таркаган, эмди де кезик скандинав ороондордо чыгарылат. Сюжеттери: кышкы пейзажтар, рождествоныҥ чибизи, чанаачылар, чанакту балдар, каркижи (снеговик) ле о.ӧ. символдор.

Јопондо чыгарылган

1935 јылдаҥ ала јаҥыјылдык маркаларды Јопон јеринде чыгарып баштаган: озо уткуулду открыткаларды јетиргени учун^[2]. Мындый баштапкы маркада оошкы-кармин ӧҥдӱ Фудзи кыр јуралган болгон. Марканы јаҥыјылдык открытка эдип тудунгандар, 1935 јылда јаҥар айдыҥ 1 кӱнинеҥ ала 31 кӱнине јетире, а 1936 јылдыҥ чаган айынаҥ ала самаралар јетирген учун тӧлӧмир болгон. Ондый ла ок — ондый ла ӧҥдӱ — филателияга чыгармалар болгон, 1936 ла 1937 јылдарда.

Экинчи телекейлик јууныҥ кийнинеҥ бу јаҥжыгу ойто келген. 1948 јылда аҥылу почтовый марка кармин-кызыл ӧҥдӱ чыгып баштаган, Jаҥы jылдыҥ байрамына учурлалган, ханэцуки ойноп турган бала јуралган (јопондоп 羽根突き). Бу ла јылдаҥ ала Јаҥы јылдыҥ чыгырмалары Јопон јеринде улай чыгар боло берген^[1]. 1949 јылдаҥ ала јаҥыјылдык маркалар почтовый блоктордо чыккан. Олор садуга чыкпайт, лотерей билеттер чилеп чыгарылган^[1]. Ол блокторды ойнодып туратан^[2].

Јопонныҥ јаҥыјылдык маркалары: 1948, 1950, 1951, 1952, 1953 — эки катап, 1994. Сюжеттери филателияда 1950, 1951, 1953 ла 1994 јылдарда кыдат Јаҥы јылга учурлалган. Кыдат Јаҥы јыл телекейлик маркаларда

Тегинде јопон јаҥыјылдык маркаларда (олордыҥ номиналы кичинек болгон) ойынчыктар, наадайлар ла тындулар, статуэткалар јуралатан^[1], алмадайлар, чӧрчӧктӧрдиҥ геройлоры ла о.ӧ., олор сюжеттериле кӱнчыгыш кӱнтизӱ аайынча болотон. 1950 јылда бар, 1951 — койон, 1953 — ойынчык ат, 1957 јылдаҥ ары бу јаҥжыга берген^[1].

СССР ла Россияда чыгарылган

А. Шмидштейн 1962 јылдыҥ марказында јаҥыјылдык чиби ле амырдыҥ кӱӱлезин јураган, Јердиҥ фонында. Филателияныҥ марказында баштапкы катап «Jаҥы jылла!» деп бичилген. 1963^[3].

СССР-да 1963 јылда јаҥар айда С. Поманский јураган почтовый маркалар чыккан беш айрылу чолмон «1964» деп бичилген карлу чиби фонында(рельефный тиснение, јаркынду будук). Совет филателияда ичкри алтам: СССР-да биринчи кӱнниҥ баштапкы конверти чыккан^[3]. Совет јаҥыјылдык маркалар совет калыктыҥ бийик једимдерин кӧргӱзетен^[1].

2009 јылда О. Лучникова јураган јаҥыјылдык марка мелованный бойы јапшынар чаазынга јуралган, карычактыҥ кебинде. 2010 јылда јурукчы А. Грибкованыҥ марказында Соок Таадак кулјалар да РФ маанызыныҥ фонында, таадактыҥ меелейлӱ колында уткуулду конверт^[3].

СССР ла Россиярыҥ јаҥыјылдык почтовый маркалары
Јаҥыјылдык Јопонныҥ марказы, ийт јылга учурлалган кыдат гороскопто (1957)
СССР, 1971, 10 акча
СССР, 1988 јыл, 5 акча
Россияда баштапкы јаҥыјылдык марка, 1992, 50 ача

Кыдат Јаҥы јыл телекейлик маркаларда

Азия ла Индий теҥистиҥ ороонлорында Jаҥы jыл кыдат кӱнтизӱле темдектелет — чаган айдыҥ учы эмезе кочкор айдыҥ бажы^[1]. Кыдат Јаҥы јылдыҥ маркаларын кӧп ороондор чыгарат Јопон, Кыдат, Тайвань, Гонконг, США, Јаҥы Зеландия, Австралия, Канада, Франция ла о.ӧ.

Сюжеттеринде кыдат гороскопто тынду ба, куш па јуралат^[1] онэкијылдык циклде, тоолой айтса: чычкан, уй, бар, койон, улуу, јылан, ат, кой, мечин, такаа, ийт ле какай. 1992 јылда США маркаларда оригами эдип кыдат гороскопто чаазыннаҥ кескен тындулардыҥ сомыныҥ јуруктарын салган, онойдо ок кыдат каллиграфияла бичиген темдектер, Јаҥы јылла уткуул.

XX чакта 1950 јылда Јопон јеринде эҥ ле озо коммеморативный маркалар чыгарып баштаган, кыдат Јаҥы јылдыҥ сюжеттериле, кийнинеҥ ӧскӧ ороондор база чыгарып баштаган:

Кыдат гороскопто Какай јыл, почтовый блокто, Јопон, 1994

Тӱштӱк Корея — 1959 јылдаҥ ала,
Тайвань — 1965 јылдаҥ ала,
ДРВ, Гонконг — 1966 јылдаҥ ала,
Тӱштӱк Вьетнам — 1975 јылдаҥ ала,
КНР — 1980 јылдаҥ ала,
Макао — 1984 јылдаҥ ала,
КНДР — 1988 јылдаҥ ала.

Новогодняя марка Украины, 2008 (Mi #999)

1990-чы — 2000-чы јылдарда бу тематиканы база баштаган ороондор:

Филиппины — 1991 јылдаҥ ала,
США — 1992 јылдаҥ ала,
Бутан — 1993 јылдаҥ ала,
Австралия, Гайана, Гана, Ирландия, Киргизия — 1994 јылдаҥ ала,
Канада — 1997 јылдаҥ ала,
Мадагаскар — 1999 јылдаҥ ала,
Гибралтар — 2001 јылдаҥ ала,
Франция — 2005 јылдаҥ ала.

Онойдо ок кӧр

Ајарулар

↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ Синегубов В. Новогодний калейдоскоп // Филателия СССР. — 1975. — № 12. — С. 59, IV с. обложки. — (Рубрика: Мир увлечений)
↑ ¹ ² Япония // Филателистическая география. Страны Азии (без СССР) / Н. И. Владинец. — М.: Радио и связь, 1984. — С. 155. — 176 с. (Дата обращения: 22 сыгын ай 2010)
↑ ¹ ² ³ Обухов Е. С новым годом! С новой маркой! Архивная копия от 4 тулаан ай 2016 на Wayback Machine // Почта России. — 2010. — № 12 (82). — С. 64—67. (Дата обращения: 2 кочкор ай 2011)

Литература

«Марки новогодние» // Большой филателистический словарь / Н. И. Владинец, Л. И. Ильичёв, И. Я. Левитас … [и др.]; под общ. ред. Н. И. Владинца и В. А. Якобса. — М. : Радио и связь, 1988. — С. 179. — 40 000 экз. — ISBN 5-256-00175-2.
Календарь филателиста на 1978 год. — М.: Связь, 1977. — С. 110.
Новогодние марки // Филателистический словарь / Сост. О. Я. Басин. — М.: Связь, 1968. — С. ?. — 164 с.
Scott 2007. Standard Postage Stamp Catalogue. — New York, NY, USA: Scott, 2006. (англ.)
Большой филателистический словарь онлайн

Тайантылар

«Новогодняя тема в филателии, или „К нам едет Дед Мороз“» Архивная копия от 3 јаҥар ай 2007 на Wayback Machine — статья Андрея Гужновского на сайте Архивная копия от 18 кӱчӱрген ай 2007 на Wayback Machine Союза филателистов России (Дата обращения: 24 кӱчӱрген ай 2008)
Заметки (недоступная ссылка) о новогодних марках различных стран мира на сайте «Stamplover» (Дата обращения: 24 кӱчӱрген ай 2008)
Сайт, посвящённый выпускам Японии в честь Нового и китайского Нового года (начиная с 1950 года), включая их изображения (јоп.) (Дата обращения: 24 кӱчӱрген ай 2008)
Сясин Ю. А. Японские новогодние открытки «ненгадзё» (ја. эм.). Клуб при Японском центре: Рубрика: Хобби. Владивосток: Японский центр во Владивостоке (11 кочкор ай 2007). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 13 кӱни, 2016. Архивировано кӱӱк айдыҥ 13 кӱни, 2016 јыл.
Сясин Ю. А. Часть 2. Калейдоскоп открыток «ненгадзё» (ја. эм.). Клуб при Японском центре: Рубрика: Хобби. Владивосток: Японский центр во Владивостоке (11 кӱӱк ай 2007). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 13 кӱни, 2016. Архивировано јаан изӱ айдыҥ 27 кӱни, 2012 јыл.
Сясин Ю. А. Японские новогодние открытки. Окончание (ја. эм.). Клуб при Японском центре: Рубрика: Хобби. Владивосток: Японский центр во Владивостоке (17 јаҥар ай 2007). Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 13 кӱни, 2016. Архивировано кӱӱк айдыҥ 13 кӱни, 2016 јыл.
New Year (англ.). PostBeeld (Нидерланды). — Сайт с каталогом марок мира на тему «Новый Год». Дата обращения: кочкор айдыҥ 17 кӱни, 2009. (недоступная ссылка)

[Sine-1] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ Синегубов В. Новогодний калейдоскоп // Филателия СССР. — 1975. — № 12. — С. 59, IV с. обложки. — (Рубрика: Мир увлечений)

[Владинец-2] ¹ ² Япония // Филателистическая география. Страны Азии (без СССР) / Н. И. Владинец. — М.: Радио и связь, 1984. — С. 155. — 176 с. (Дата обращения: 22 сыгын ай 2010)

[Обухов-3] ¹ ² ³ Обухов Е. С новым годом! С новой маркой! Архивная копия от 4 тулаан ай 2016 на Wayback Machine // Почта России. — 2010. — № 12 (82). — С. 64—67. (Дата обращения: 2 кочкор ай 2011)

[1]

[2]

[3]