Франциск (папа римский)

Рувики сайттаҥ
Бу терминде ӧскӧ учурлар база бар, кӧр Франциск.
Оныҥ Агарузы папа римский
Франциск
латин. Franciscus
Франциск
Папа Франциск 2021 јылда
Coat of arms of Franciscus.svg
Флаг
266-й папа римский
2013 јыл тулаан айдыҥ 13-чи кӱни — 2025 јыл кандык айдыҥ 21-чи кӱни
Талдаганы 2013 јыл тулаан айдыҥ 13-чи кӱни
Јамыга турганы 2013 јыл тулаан айдыҥ 19-чы кӱни
Алдында турганы Бенедикт XVI
Флаг
 Буэнос-Айрестиҥ примас Аргентинаныҥ архиепископы
1998 јыл кочкор айдыҥ 28-чи кӱни — 2013 јыл тулаан айдыҥ 13-чи кӱни
Алдында турганы Антонио Кваррасино
Кийнинеҥ турганы Марио Аурелио Поли
Билимдик степень Богословиениҥ докторы
Чыгарда ады Хорхе Марио Бергольо
Чыгарда адыныҥ оригиналы Jorge Mario Bergoglio
Чыккан ӧйи јаҥар айдыҥ 17 кӱни 1936(0012-17-1936)[1][2][…]
Божогон ӧйи 2025 јыл кандык айдыҥ 21-чи кӱни
Адазы Марио Хосе Бергольо[d]
Энези Реджина Мария Сивори[d]
Пресвитерский хиротония 1969 јыл јаҥар айдыҥ 13-чи кӱни
Монашествого киргени 1973 јыл кандык айдыҥ 22-чи кӱни[4]
Епископский хиротония 1992 јыл кичӱ изӱ айдыҥ 27-чи кӱни
Кардинал 2001 јыл кочкор айдыҥ 21-чи кӱни
Кол салганы Изображение автографа
Кайралдары
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Франци́ск (орус. Франци́ск, латин. Franciscus, итал. Francesco), талдалардыҥ алдында — Хо́рхе Ма́рио Берго́льо (исп. Jorge Mario Bergoglio; 1936 јыл јаҥар айдыҥ 17-чи кӱни, Буэнос-Айрес — 2025 јыл кандык айдыҥ 21-чи кӱни, Ватикан) — 266-чы[5] рим папа. 2013 јылдыҥ тулаан айыныҥ 13-чи кӱнинде талдалган. Тӱӱкиде баштапкы Јаҥы Телекейдеҥ чыккан папа ла 1200 јылдаҥ кӧп ӧйдиҥ туркунына баштапкы европей эмес папа (731—741 јылдарда башкарган сириялык Григорий III (папа римский) кийнинде)[6]. Баштапкы иезуит-папа. Григорий XVI (1831—1846) ӧйинеҥ бери баштапкы монах-папа[7].

2025 јылдыҥ куран айыныҥ 21-чи кӱнинде божогон[8].

Биографиязы

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Хорхе Марио Бергольо 2-чи рядта турат, солдоҥ 4-чи јерде, 1948 јыл

Хорхе Марио Бергольо Буэнос-Айресте 1936 јылдыҥ чаган айыныҥ 17-чи кӱнинде италиян кӧчкӱн, темирјол ишчизи Марио Джузеппе Бергольоныҥ ла оныҥ ӱйи Реджина Мария Сивориниҥ билезинде чыккан.

Беш баланыҥ эҥ кичинеги[9]. Химик-технологтыҥ дипломын алган.

Буэнос-Айрестеги Вилья-Девото семинарияда ӱренген.

1958 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 11-чи кӱнинде иезуиттердиҥ орденине кирген[10]. Оноҥ Буэнос-Айрестеги Агару Иосифтиҥ колледжинде ӱредӱзин улалткан, анда философияла лиценциат степенин алган.

Буэнос-Айрестиҥ ӱч католик колледжинде литература, философия ла теология ӱреткен. Испан тилдеҥ башка, италиян ла немец тилдерде јакшы куучындаган.

Рим папазы Франциск куучындаган, серикпедге улусты кычырарга јӧптӱ деп бойын сескелектеҥ канча кире озо, Аргентинада тӱнниҥ клубында каруулчык болуп иштеген, оноҥ до арутаачы ла лаборант болуп иштеген[11].

Иезуит[тӱзедер | кодты тӱзедер]

1969 јылда куран айдыҥ 13-чи кӱнинде оны Бергольоныда абыс эдип туткан. Аргентин тӧс калада Сан-Мигель колледжиниҥ теологиялык факультединиҥ профессоры болуп тургузылган. 1970 јылдарда Аргентинаныҥ иезуит ордениниҥ башка-башка јамыларында турган.

Иезуит ордениниҥ башкараачылары, Хорхе Мариони оныҥ башкараачы јайалтазын ајарып, Бергольонды статузыла кӧдӱрген. 1980 јылда ол бойыныҥ альма-матер — агару Иосифтиҥ семинариязыныҥ ректоры эдип јӧптолгӧн. Бу јамыда 1986 јылга јетире иштеген. Оноҥ Германияда доктор диссертациязын корулап, тӧрӧлине бурылган, Кордовада (кала, Аргентина) архиепископияныҥ исповедниги ле ич директоры болуп иштеген.

Епископ[тӱзедер | кодты тӱзедер]

1992 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 20-чи кӱнинде Бергольоны Буэнос-Айресте (католицизм) болушчы епископ эдип, Ауки титулду епископтыҥ адын берген. Оны 1992 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 27-чи кӱнинде епископко Буэнос-Айрестиҥ кафедрал соборында Буэнос-Айрестиҥ архиепископы кардинал Антонио Кваррасино кееркедип јат. Кваррасино кардинал ижин јууктап калганы јарт боло бергенде, Бергольоны 1997 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 3-чи кӱнинде коадъютор эдип (епархияны тӧзӧӧр јаҥду епископ) Буэнос-Айрестиҥ архиепископына тургузып јат.

Кваррасино кардинал чаган айдыҥ 28-чи кӱнинде 1998 јылда божогон кийнинде Буэнос-Айрестиҥ јаҥы архиепископы болуп јат. 1998 јылдыҥ кӱчӱрген айыныҥ 6-чы кӱнинде Аргентинадагы кӱнчыгыш чӱм-јаҥду католиктердиҥ ординарийи болуп турган, бойыныҥ иерархы јок болгон (ол тоодо орус католиктердиҥ миссиязы)[12][13][14].

Кардинал[тӱзедер | кодты тӱзедер]

2001 јылда кочкор айлыҥ 21-чи кӱнинде Рим папазы Иоанн Павел II Бергольоны кардиналдар Ватиканда консисториада кӧдӱрип јаҥга тургускан. Ол Сан-Роберто-Беллармино (титулярный серикпе) серкпениҥ титулын алган.

Кардинал Бергольо бир ӧйдӧ бир канча башкару јамыларына Рим курияда турарда. Ол абыстардыҥ керектериле конгрегацияныҥ, серикпе мӱргӱл ле таинстволордыҥ чӱм-јаҥыныҥ конгрегациязыныҥ, Учурлалган јӱрӱмниҥ институттарыныҥ ла апостол јӱрӱмниҥ јуундарыныҥ конгрегациязыныҥ башкараачызы болгон. Бергольо база Латин Америкала Комиссияныҥ ла Биле керектерле Папа Совединиҥ туружаачызы болуп јат.

Кардинал Бергольо јилбилӱ кижи јаман кылык јок болгоны, ӱредӱ јанынаҥ консерватор болгоны ла јӱрӱмниҥ чындыгына берингени учун јарлу болгон. Тӱзедери јок јӱрӱм апарган, ол оныҥ абыра-чӱмине јаан салым эткен. Кичинек квартирада јаткан, архиепископтыҥ ӧргӧӧзинеҥ ыраак башка, бойын тартар лимузиндеҥ ле шофёрдоҥ мойноп, албаты транспортты тузаланган, кезик јетирӱлерле, бойы ажанар курсак азып туратан.

2005 јылдыҥ кандык айыныҥ 15-чи кӱнинде кижиниҥ тап-эриктери јанынаҥ адвокат Берголього уголовный бурулаш кӧдӱрген, оны 1976 јылда эки иезуит абысты уурдап апарган, Аргентинада (1976) черӱ хунтала тудуш болгон деп бурулаган[15]. 2013 јылдыҥ тулаан айыныҥ 17-чи кӱнинде бу керекти кӧрӱп турган аргентин јаргычы Херман Кастелли, La Nación газетте интервьюда айткан: «(Рим папазы) Хорхе Бергольо бу абыстарды „садып ийген“ деген јартамалдар — ончозы тӧгӱн. Бис ончо јартамалдарды шиҥдеп кӧрдис, бу бурулашты угуп, кӧрӱнип турган факттарга кӧрдис, ол учуралдарда оныҥ эткени јаргылу учурал болбос деп шӱӱлтеге келдис. Башка болзо, бис ол керегинде јарлаар эдис»[16][17][18].

  • Епископ Бергольо, 2008 јыл
    Епископ Бергольо,
    2008 јыл
  • Герб кардинала Х. М. Бергольо
    Герб кардинала Х. М. Бергольо
  • Кардинал Хорхе Марио Бергольо Аргентинаныҥ президенти Кристина Фернандес де Киршнерле тушташканы, 2010 јыл

    Кардинал Хорхе Марио Бергольо Аргентинаныҥ президенти Кристина Фернандес де Киршнерле тушташканы, 2010 јыл

Папабиль[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Иоанн Павел II рим папазы божогон кийнинде Бергольоны Ватиканга 2005 јылдыҥ папа Конклавында кардинал-талдаачы болуп туружарга кычырган. Бергольо папабиль деп бодолгон до болзо, Конклав јаҥы папа эдип Йозеф Ратцингер кардиналды талдаган. Је Конклавта турушкан бир кардиналдыҥ ады айдылбаган кӱнлигинде, 2005 јылдыҥ сыгын айында јарлалган[19] ла чын болгоны јартамалы јок, Бергольо Конклавта Ратцингердиҥ тӧс ӧштӱзи болгонын кӧргӱзет.

Бу документтиҥ јетирӱлериле, Бергольо ӱчинчи талдаштарда 40 ӱн алган, је тӧртинчи талдаштырышта, нениҥ де учун, оныҥ турултазы јаҥыс ла 26 ӱн болгон.

2005 јылдыҥ Епископтор синодыныҥ ӧйинде Бергольо синодтыҥ кийниндеги советке туружаачы эдип талдалган. 2005 јылдыҥ кӱчӱрген айыныҥ 8-чи кӱнинде ӱч јылга Аргентинаныҥ Епископ конференциязын башкарып баштаган (2005—2008).

Бенедикт XVI-ныҥ јамынаҥ мойноп ийгени кийнинде јуулган 2013 јылдыҥ конклавында, база папабиль тоозына кирген (ӧскӧ кӧп кандидаттардыҥ ортозында)[20] ла бу катап талдаткан.

Папа римский болгоны[тӱзедер | кодты тӱзедер]

2013 јылдыҥ тулаан айыныҥ 13-чи кӱнинде рим папазы болуп јарлалган. Папа Франциск деп ат алган (латин. Franciscus) агару Ассизский Францисктиҥ адын[21].

Бу атты тузаланары папалыктыҥ ончо тӱӱкизинде баштапкы катап болгон, оноҥ до Франциск I номерди тузаланбаска шӱӱген. Оныҥ адына номер јуугына јаҥыс ла келер ӧйдӧ Франциск II деп атту папа табылза. Франциск баштапкы папа — Иезуит ордениниҥ јӧмӧлӧӧчизи, оныҥ кийнинде баштапкы Jаҥы Телекейдеҥ папазы болгон.

Франциск Папаныҥ интронизациязы 2013 јылдыҥ тулаан айыныҥ 19-чы кӱнинде ӧткӧн.

Понтификат[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Франциск социал серкпелердиҥ учётторын тӧзӧбӧӧн, анчада ла кардиналдар ӧйинде-ӧйинде јаман сӧстӧр айдар деп санааркап турганы учун. Је 2019 јылдыҥ чаган айыныҥ 21-чи кӱнинде Рим папазы Франциск Папала кожо мӱргӱлдердиҥ аҥылу сайты «Баскан ла мӱргиген» (Click to pray) ле ого келиштире мобильный тетрадаштар ачылганын јарлаган. Понтифик бойы планшетти колында тудуп, бу јаҥыртула баштапкы катап воскресенде мӱргӱӱлди ӧткӱрип, баштаҥкайды јӧмӧгӧн[22].

2014 јылдыҥ куран айыныҥ 19-чы кӱнинде папа Франциск журналисттерге айткан, ол, бойыныҥ озогы башкараачызы чылап, су-кадыгы јанынаҥ уур-кӱчтер учун престолдоҥ мойноп ийер аргалу.

2015 јылдыҥ сыгын айында Гаванада понтифик 89 јашту Фидель Кастроныҥ айлында-резиденцияда болгон, ол калганчы јылдарында кӧп катап эл-јон алдына чыкпаган[23].

2015 јылда оныҥ башкарузыла јаҥы јаҥжыгу ӧткӱрилген, (процесс признания брака недействительным) биле јок деп јӧптӧӧрин јеҥилткен. 2016 јылдыҥ кандык айыныҥ 8-чи кӱнинде Францисктиҥ апостол јолдоштырузы Amoris laetitia (латин. Сӱӱштиҥ сӱӱнчизи) јарлалган, биле ле оныҥ эмдиги телекейде учуры керегинде[24][25].

Јӧптӧлгӧн башкару јаҥжыгуларыныҥ ла коррупцияга удура тартыжар кемјӱзинде 2013 јылдыҥ ӱлӱрген айдыҥ бажында (Институт религиозных дел) Ватиканныҥ Банкы бойыныҥ ончо тӱӱкизинде баштапкы јылдык отчётты јарлаган. 2015 јылдыҥ чаган айында Франциск баштапкы катап Ватиканныҥ бириктирилген финанс отчёдын тыш аудитке јакарган (бу ишти ӧткӱрерге PricewaterhouseCoopers аудитор компания талдалган).

2016 јылдыҥ куран айдыҥ 12-чи кӱнинде Гаванада Франциск Москваныҥ ла текши Русьтыҥ патриархы Кириллле тушташкан. Бу бийик кемдӱ тушташ Орус православный ла Католик серикпелердиҥ ончо тӱӱкизинде баштапкы катап болгон.

Франциск ӧлӱмниҥ јаргызына (смертная казнь) база удура болгон 2018 јылдыҥ куран айында. Оныҥ кӱӱн-санаазы керектӱ турулталу болгон: Нью-Йорк штаттыҥ губернаторы (АКШ-та калыгыла 4-чи штат) Эндрю Куомо папала јӧпсинип, ол ок айда штатта ӧлӱмниҥ јаргызын јоголтор јасак чыгарар баштаҥкай эдерин айткан[26].

Франциск ӧйинеҥ озо Пий XII-ниҥ понтификадыныҥ Экинчи телекейлик јууныҥ ӧйиниҥ документтерин јажыттаҥ чыгарган[27][28].

2022 јылдыҥ тулаан айында Украинада јуучыл керектерине каруу эдип Франциск Агару Престолдыҥ јанындагы Россияныҥ элчиликтерине барган, бу «айдары јок алтам» деп адалган[29]. Франциск Украинаныҥ президенти Зеленскийле телефонло куучындашкан, «јӧмӧлтӧ» айтканын јетирип, Ватикан «шӱӱжерге јер» табарга чырмайтанын айткан[30]. «Агару Престол амыр-энчӱ учун ончозын эдерге белен», — деп Папа айткан[31], тулаан айдыҥ бажында Украинага эки јаан кардиналдарды болуш эдип ийерин јарлап јат[32].

2022 јылдыҥ кичӱ изӱ айында Франциск Канадага јорыгы божогон кийнинде јарлаган: «Бу јорук ченелте ошкош эди… чындык, мындый айалгада јол-јорук эдерге јарабас», ла су-кадыгы јанынаҥ јамызынаҥ мойноорын айткан. Диагностикала артроз учун Рим папазы орынду-колясканыҥ болужыла јӱрген[33].

2025 јылдыҥ куран айыныҥ 14-чи кӱнинде рим Джемелли клиникада јаш тыму (грипп) оорып јаткан. 2025 јылдыҥ кӱрген айыныҥ 6-чы кӱнинде Ватиканныҥ пресс-јетирӱ јери понтификтиҥ айалгазы кем јок деп јарлаган[34].

Франциск папа клиникадаҥ чыгар алдында баштапкы катап Джемелли рим эмчилигиниҥ балконында кӧрӱнген, анда ол куран айдыҥ 14-чи кӱнинеҥ бери јаткан. Ол јуулушкандарды уткуган, алкыжын айткан ла тӧмӧндӧги тепсеҥде јуулган јуук ӱч муҥ кижиге «јаан сабарын ӧрӧ» кӧргӱскен. Оноҥ Санта-Мария-Маджоре базиликазына барган, анда Роландас Макрицкас кардиналла, Папа базиликазыныҥ коадъютор-архиепископыла тушташкан, быйанын јетирерген, чечектерди берген, Мария Salus Populi Romani иконаныҥ алдына салзын деп, оныҥ корыганы ла кичееп турганы учун[35].

  • Франциск Филиппины јаар јорыгында, 2015
    Франциск Филиппины јаар јорыгында,
    2015
  • Картада Франциск рим папазы болуп јӱрген јерлер кӧргӱзилген

    Картада Франциск рим папазы болуп јӱрген јерлер кӧргӱзилген

  • Азербайджанныҥ почта маркызы, Франциск 2016 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 2-чи кӱнинде Бакуга келгенине учурлалган

    Азербайджанныҥ почта маркызы, Франциск 2016 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 2-чи кӱнинде Бакуга келгенине учурлалган

  • Франциск Папаныҥ Азербайджанга јорыгы

    Франциск Папаныҥ Азербайджанга јорыгы

Моральный ла социал сурактар аайынча

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Эволюцияныҥ теориязы[тӱзедер | кодты тӱзедер]

2014 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 29-чы кӱнинде Понтификаль билимдер академиязында чыгып турала, Рим папазы Франциск мынайда айткан: «Бис Тӧзӧлгӧни керегинде бичикти кычырып турганда, Кудайды илбичи чилеп, илби тайагыла телекейди јайаган ла нени ле эдер аргалу немедий бодоп јадыс. Је ол андый эмес».

Јайымдаштыҥ теологиязы[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Бергольо — јӱрӱм ойгорлык јанынаҥ ус кижи, бойыныҥ карьеразыныҥ бажынаҥ ала ла «божодылыштыҥ теологиязынаҥ» ыраак туруп јат. Специалисттер бодоп турганыла, ол консерватив чӱмдӱ кыймыгуга Comunione e Liberazione јуук болор аргалу.

Аборттор ло эвтаназия[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Кардинал Бергольо бойыныҥ абыстарын ла јон улузын аборттор ло эвтаназияга удура болорго кычырган[36].

Гомосексуальность[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Бажынаҥ ала јаратпаган, Аргентинада однополый брактарды јарадып турган јасакка удура болгон, Аргентинаныҥ башкаруузы оны 2010 јылда кийдирген.

2016 јылдыҥ кичӱ изӱ айында папа Франциск айткан: «Рим-католик серикпе ле јӱзӱн-јӱӱр христиандар гейлер алдында олорго карузып турганы учун алаачы сурап тургай эди». Оныҥ шӱӱлтезиле, гомосексуалдар быйандарга турар учурлу ла башкаланбас учурлу[37][38].

2023 јылдыҥ чаган айыныҥ 18-чи кӱнинде папа Франциск Fiducia Supplicans деп адалган доктриналык сурактар аайынча декларацияла јӧпсинген[39], католик абыстарга «чӱм-јаҥга келишпес» брактарды, ол тоодо однополый брактарды алкаарын јараткан[40].

Социал сурактар[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Бергольо кӧп катап јоктуларга буурзак болуп, кезик ајыктаачылар оныҥ јӱрӱмниҥ чындыгы тӧгӱн деп бӱтпеген. Политика ла экономика сурактары аайынча јартын-чынын бичибей, Бергольо ойгорлыктыҥ ла агарудыҥ учурын темдектееринеҥ тем алат, бу кереги јоктуларга буурзап, оныҥ темиле болор деп бодоп јат. Ол эл-јон программаларын јӧмӧп айткан ла бош рынокту политиканыҥ чындыгы керегинде алаҥзулу санааларын јарлап айткан.

2014 јылдыҥ кӱчӱрген айында папа Франциск Ватиканныҥ тӧзинде — Агару Пётрдыҥ тепсеҥинде — јунунар ӱч кабиналар тургузарга јараткан, айылы јокторго эдилген. Францисктиҥ баштаҥкайыла јунунаар кабиналарды айылы јокторго Римниҥ ончо серикпе ээлемдеринде тургустырылат[41].

Сурас балдар керегинде[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Кардинал Бергольо сурас балдарды крестебей турган абыстарга јартаган, јаҥыскан энелер балага јӱрӱм берген, аборт этпеген, серикпе олорды кыйа кӧрбӧс учурлу[42][43].

Католикалык традиционализм

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Кардинал Бергольо телекейде баштапкы епископтордыҥ бирӱзи болгон, ол Бенедикт XVI-ныҥ мotu proprio Summorum Pontificum деп ижине каруузын јетирген. Ол Папаныҥ motu proprio јарлагандаҥ бери эки кӱнниҥ туркунында Буэнос-Айресте ӧй сайын баштапкы латин мессазын тиргискен[44].

Россияга кӧрӱми

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Кирилл Москваныҥ патриархы ла текши Русьтыҥ патриархы бойыныҥ бӱдӱминде бир тӱҥей ӧткӧн тушташтаҥ башка, Франциск Рим-католик ле Орус православный серикпе ортозындагы колблуларын ӧскӱрерге јаан учур беретенин јарлаган[45].

Энцикликтер

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
  • Evangelii gaudium (2013) — эмдиги телекейде Евангелие јарлаары керегинде.
  • Lumen Fidei (2013) — кудайга бӱдери керегинде (папа Бенедикт XVI-ле кожо)
  • Laudato si' (2015) — айландыра јӱрӱмниҥ айалгазы ла ар-бӱткенди корулаары керегинде
  • Fratelli tutti (Ончо карындаштар) (2020) — текши карындаш болоры ла эл-јон најылыгы керегинде.

Кайралдары

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Forbes журнал јарлаганыла телекейде јарлу улустыҥ тоозында 2018 јылда папа Франциск 6-чы јерде, алдында, 2014 лӧ 2015 јылдарда, 4-чи јерде рейтинги болгон[46].

  • Кондор Андтардыҥ Эл-тергее ордениниҥ ордендӱ илјирмезиниҥ кавалери (Боливия, 2015 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 8-чи кӱни)[47]
  • «Ада Луис Эспиналь Кампстыҥ» быйан алганы учун ордени (Боливия, 2015 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 8-чи кӱни)[48]
  • Улу Карлдыҥ адыла эл-телекей сыйы (Германия, 2016)
  • Кӱлӱмји ордени (Польша, 2016 јылдыҥ кандык айыныҥ 26-чы кӱни)[49].

Алкы бойыныҥ јӱрӱми

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
  • Ады јарлу футболчы Альфредо Ди Стефаноло кожо бир школдо ӱренген[50] (1926—2014).
  • Буэнос-Айрестеги аргентин футбол клубы «Сан-Лоренсо» деп клубты јмӧгӧн[9][51]. 2008 јылда команданы јӧмӧгӧндӧр клубыныҥ чын турчызы болуп јат, ол агару Лаврентийдиҥ адыла адаткан ла 1908 јылда Лоренсо Масса абыстыҥ јӧмӧлтӧзиле тӧзӧлгӧн.
  • Телевизор кӧрӧрин токтоткон, бу керегинде 1990 јылда Тымык Агару Кармель Кудайэнезине черт айткан[52].

Документал кинодо

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
  • 2017 — Франциск, папа бедных, Ватикан богатых / François, pape des pauvres, Vatican des riches (реж. Энтони Форестье / Anthony Forestier) — из цикла «Портреты / Grands portraits»
  • 2018 — Папа Франциск. Человек слова / Pope Francis: A Man of His Word (реж. Вим Вендерс)
  • 2021 — Франческо (фильм, 2020) (реж. Евгений Афинеевский)

Художественный кино

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
  • «Два Папы» (2019) — фильм режиссёр Фернанду Мейреллиш.

Божогоны

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Рим папазы Франциск 2025 јылдыҥ куран айыныҥ 21-чи кӱнинде 88 јажында Ватикандагы бойыныҥ јадынында божогон. Божогон кӱнинеҥ бир кӱн озо понтифик Пасханыҥ учуралыла бӱдӱп турган улус алдына чыккан, ол Ватикандагы Агару Пётрдыҥ базиликазыныҥ балконынаҥ јетирӱ айткан[53]. База 20-чи куран айында рим папазы Франциск АКШ-тыҥ вице-президентиле Джей Ди Вэнсле таҥынаҥ тушташты, Пасхала уткыырга[54].

Франциск папаныҥ сӧӧгин јууганы

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Ӱйдежерге 200 муҥ кудайга бӱткендер келген, онойдо ок 170 делегация, 50 телекейлик лидер ле 10 короналу каан ла 149 кардинал.

Кандык айдыҥ 23 кӱнинде понтификтиҥ сӧӧгин салган межиктӱ кардиналдардыҥ процессиязы оны папский резиденциянаҥ Санта-Мартада собор Святого Петрага апарган.

2025 јылда кандык айдыҥ 24-чи кӱнинде Ватиканда папа Францисктиҥ гробницазыныҥ баштапкы фотографиялары римский базиликте Санта-Мария-Маджордо[55].

Понтификти ӱйдежер церемония 10:00 (11:00 мск) саатта кандык айдыҥ 26 кӱнинде Ватиканда Агару Петрдыҥ тепсеҥинде базиликазы алдында заупокойный мессала ӧткӧн. Похоронный литургияны кардинал Джованни Баттиста Ре башкарган, Коллегия кардиналовтыҥ деканы. Евхаристия божоордо, ӱйдежӱниҥ обрядтары ла калганчы ӱйдежӱ ле јакылталар болгон.

Службада 5 муҥ духовных кижи, ол тоодо 220 кардинал турушкан[56]. Оноҥ межикти собор Святого Петрага эклген, оноҥ — базилик Санта-Мария-Маджореге экелген, Ватиканнаҥ алты километр ыраакта, јуургаref name=":0">Зал печати Ватикана сообщил о дате похорон Папы Франциска - Vatican News (22 кандык ай 2025). Дата обращения: кандык айдыҥ 22 кӱни, 2025.</ref>.

  • Папа Францискти ӱйдежер церемонияныҥ маршруды

    Папа Францискти ӱйдежер церемонияныҥ маршруды

  • Римский папа Францискти ӱйдежер церемония Агару Петрдыҥ Ватиканда тепсеҥинде

    Римский папа Францискти ӱйдежер церемония Агару Петрдыҥ Ватиканда тепсеҥинде

  • Римский папа Францискти ӱйдежер церемония Ватиканда

    Римский папа Францискти ӱйдежер церемония Ватиканда

  • Римский папа Францискти ӱйдежер церемония Агару Петрдыҥ Ватиканда тепсеҥинде

    Римский папа Францискти ӱйдежер церемония Агару Петрдыҥ Ватиканда тепсеҥинде

  • Папа Францисктиҥ сӧӧги базилик Святого Петрада

    Папа Францисктиҥ сӧӧги базилик Святого Петрада

  • Римский папа Францискти ӱйдежер церемония Римниҥ оромдорында

    Римский папа Францискти ӱйдежер церемония Римниҥ оромдорында

  • Папа Францисктиҥ гробницазы римский базилик Санта-Мария-Маджореде (2025)

    Папа Францисктиҥ гробницазы римский базилик Санта-Мария-Маджореде (2025)

Онойдо ок кӧр

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Ајарулар

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
  1. ↑ Franciskus // Nationalencyklopedin (швед.) — 1999.
  2. ↑ Francis I pope // Encyclopædia Britannica (англ.)
  3. ↑ 1 2 Чешская национальная авторитетная база данных
  4. ↑ Pope Francis Jorge Mario Bergoglio, S.J. (англ.). Дата обращения: тулаан айдыҥ 15 кӱни, 2013. Архивировано јаҥар айдыҥ 14 кӱни, 2017 јыл.
  5. ↑ Francis
  6. ↑ Rachel Donadio. The New Pope: Bergoglio of Argentina (англ.). The New York Times (13 March 2013). — «He is also the first non-European leader of the church in more than 1,200 years». Дата обращения: чаган айдыҥ 9 кӱни, 2023. Архивировано тулаан айдыҥ 15 кӱни, 2013 јыл.
  7. ↑ Roma {Rome} (Latin (or Roman) Diocese) (англ.). Catholic-Hierarchy. Дата обращения: кандык айдыҥ 8 кӱни, 2019.
  8. ↑ Умер папа римский. РБК. Дата обращения: кандык айдыҥ 21 кӱни, 2025.
  9. ↑ 1 2 Папа Франциск: аскет, иезуит и страстный поклонник футбола (орус.). РБК. Дата обращения: кандык айдыҥ 8 кӱни, 2019. Архивировано сыгын айдыҥ 22 кӱни, 2020 јыл.
  10. ↑ Новым папой римским избран Хорхе Марио Бергольо. Коммерсантъ. Дата обращения: чаган айдыҥ 7 кӱни, 2022. Архивировано чаган айдыҥ 7 кӱни, 2022 јыл.
  11. ↑ Папа Римский: раньше я работал вышибалой в ночном клубе (орус.). Газета.Ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 8 кӱни, 2019. Архивировано кӱӱк айдыҥ 12 кӱни, 2021 јыл.
  12. ↑ Ordinariato para los fieles de ritos orientales desprovistos de Ordinario del propio rito/Agencia Informativa Católica Argentina (AICA) (исп.) (недоступная ссылка). Дата обращения: тулаан айдыҥ 13 кӱни, 2013. Архивировано кичӱ изӱ айдыҥ 14 кӱни, 2015 јыл.
  13. ↑ [1] Архивная копия от 2 кӱчӱрген ай 2019 на Wayback Machine Колупаев В. Е. АРГЕНТИНА: Южная Америка // Католические общины византийского обряда и русская диаспора
  14. ↑ Папа Бергольо, восточные католики и русские в Аргентине (недоступная ссылка). Дата обращения: кандык айдыҥ 5 кӱни, 2013. Архивировано кӱӱк айдыҥ 17 кӱни, 2013 јыл.
  15. ↑ Argentine Cardinal Named in Kidnap Lawsuit (англ.). Los Angeles Times (17 April 2005). Дата обращения: кандык айдыҥ 9 кӱни, 2019. Архивировано кандык айдыҥ 3 кӱни, 2019 јыл.
  16. ↑ Ведомости. Аргентинский судья заявил о непричастности папы к преступлениям хунты (орус.) (17 тулаан ай 2013). Дата обращения: кандык айдыҥ 9 кӱни, 2019. Архивировано кӱчӱрген айдыҥ 9 кӱни, 2018 јыл.
  17. ↑ Аргентинский судья опроверг слухи о причастности Папы к преступлениям хунты (орус.). Взгляд. Дата обращения: кандык айдыҥ 9 кӱни, 2019. Архивировано кӱчӱрген айдыҥ 9 кӱни, 2018 јыл.
  18. ↑ Папа непричастен к преступлениям хунты - аргентинский судья (орус.). www.aif.ru (16 тулаан ай 2013). Дата обращения: кандык айдыҥ 9 кӱни, 2019. Архивировано кӱчӱрген айдыҥ 9 кӱни, 2018 јыл.
  19. ↑ Cardinal breaks conclave vow of secrecy (англ.) (недоступная ссылка). CNN (23 September 2005). Дата обращения: тулаан айдыҥ 13 кӱни, 2013. Архивировано ӱлӱрген айдыҥ 1 кӱни, 2005 јыл.
  20. ↑ Michael Brendan Dougherty. One Of These Men Will Be The Next Pope (англ.). Business Insider (11 February 2013). Дата обращения: чаган айдыҥ 9 кӱни, 2023. Архивировано кандык айдыҥ 28 кӱни, 2022 јыл.
  21. ↑ Радио Ватикана. Папа рассказал СМИ, почему он выбрал себе имя Франциск, и объяснил, кто главный в Церкви. Дата обращения: тулаан айдыҥ 16 кӱни, 2013. Архивировано тулаан айдыҥ 19 кӱни, 2013 јыл.
  22. ↑ "Кликни и молись". Папа Римский Франциск объявил о запуске сайта и приложений для молитв (орус.). ТАСС. Дата обращения: кандык айдыҥ 9 кӱни, 2019. Архивировано кандык айдыҥ 21 кӱни, 2019 јыл.
  23. ↑ Папа Римский Франциск во время визита на Кубу встретился с Фиделем Кастро Архивная копия от 25 сыгын ай 2015 на Wayback Machine // Первый канал. 21 сентября 2015
  24. ↑ Pope Francis' Apostolic Exhortation on The Joy of Love (англ.). Vatican Radio (8 April 2016). Дата обращения: кандык айдыҥ 17 кӱни, 2016. Архивировано тулаан айдыҥ 7 кӱни, 2018 јыл.
  25. ↑ Увещание папы Франциска по проблемам семьи представлено в Ватикане (орус.). РИА Новости (8 кандык ай 2016). Дата обращения: кандык айдыҥ 17 кӱни, 2016. Архивировано кичӱ изӱ айдыҥ 29 кӱни, 2018 јыл.
  26. ↑ Le Gouverneur Cuomo présentera un projet de loi visant à supprimer la peine de mort de la législation de l'État en solidarité avec le Pape François (фр.). Дата обращения: куран айдыҥ 9 кӱни, 2018. Архивировано куран айдыҥ 9 кӱни, 2018 јыл.
  27. ↑ Пушкарская Е. «Церковь не боится истории» // Огонек. — 2020. — № 10 (5602). — С. 22.
  28. ↑ Пушкарская Е. «Церковь не боится истории» // Огонек. — 2020. — № 10 (5602). — С. 22 — 23.
  29. ↑ Pullella, Philip Departing from protocol, pope goes to Russian embassy over Ukraine. Reuters (25 кочкор ай 2022). Дата обращения: кандык айдыҥ 13 кӱни, 2022. Архивировано кочкор айдыҥ 28 кӱни, 2022 јыл.
  30. ↑ Pope Francis calls Ukraine's President Zelensky to express 'sorrow' amid war (англ.). National Catholic Reporter (26 February 2022). Дата обращения: кандык айдыҥ 13 кӱни, 2022. Архивировано кӱӱк айдыҥ 14 кӱни, 2022 јыл.
  31. ↑ Pullella, Philip Pope Francis says 'rivers of blood' flowing in Ukraine war. Reuters (6 тулаан ай 2022). Дата обращения: кандык айдыҥ 13 кӱни, 2022. Архивировано кандык айдыҥ 12 кӱни, 2022 јыл.
  32. ↑ Украина: миссия кардиналов Краевского и Черни (орус.). Vatican News (7 тулаан ай 2022). Дата обращения: кандык айдыҥ 13 кӱни, 2022. Архивировано кандык айдыҥ 13 кӱни, 2022 јыл.
  33. ↑ СМИ: папа римский допустил возможность отречения из-за проблем со здоровьем. Радио Sputnik (30 јаан изӱ ай 2022). Дата обращения: јаан изӱ айдыҥ 30 кӱни, 2022. Архивировано јаан изӱ айдыҥ 30 кӱни, 2022 јыл.
  34. ↑ В Ватикане сообщили об улучшении состояния папы римского. РБК (8 тулаан ай 2025). Дата обращения: тулаан айдыҥ 9 кӱни, 2025.
  35. ↑ Pope Francis makes first public greeting and blessing from hospital - Vatican News (23 тулаан ай 2025). Дата обращения: тулаан айдыҥ 23 кӱни, 2025.
  36. ↑ Le cardinal Bergoglio invite à défendre la culture de la vie avec ardeur (фр.) (недоступная ссылка). Дата обращения: сыгын айдыҥ 20 кӱни, 2011. Архивировано куран айдыҥ 7 кӱни, 2011 јыл.
  37. ↑ Кто мы, чтобы судить: Папа Римский призвал просить прощения у геев (орус.). Московский комсомолец. Дата обращения: кандык айдыҥ 9 кӱни, 2019. Архивировано куран айдыҥ 4 кӱни, 2018 јыл.
  38. ↑ Папа Франциск призвал просить прощения у геев (орус.). Взгляд. Дата обращения: кандык айдыҥ 9 кӱни, 2019. Архивировано кочкор айдыҥ 12 кӱни, 2019 јыл.
  39. ↑ Doctrinal declaration opens possibility to bless couples in irregular situations. Vatican News (18 јаҥар ай 2023).
  40. ↑ Папа Римский разрешил священникам благословлять однополые пары. РБК (19 јаҥар ай 2023). Дата обращения: јаҥар айдыҥ 19 кӱни, 2003.
  41. ↑ Italy's homeless to get showers at the Vatican (англ.). The Local. Дата обращения: кӱчӱрген айдыҥ 14 кӱни, 2014. Архивировано кӱчӱрген айдыҥ 17 кӱни, 2014 јыл.
  42. ↑ Fox News Francis is first pope from the Americas. Дата обращения: кичӱ изӱ айдыҥ 8 кӱни, 2013. Архивировано кӱӱк айдыҥ 21 кӱни, 2013 јыл.
  43. ↑ ABC News Francis Becomes First Latin American Pope. Дата обращения: кичӱ изӱ айдыҥ 8 кӱни, 2013. Архивировано тулаан айдыҥ 16 кӱни, 2013 јыл.
  44. ↑ Rubin, Sergio Regresó la misa en latín, con mujeres cubiertas por mantillas (17 сыгын ай 2007). Дата обращения: тулаан айдыҥ 14 кӱни, 2013. Архивировано тулаан айдыҥ 18 кӱни, 2013 јыл.
  45. ↑ Папа Римский высказал свое доверие к России и ее народу (орус.). Российская газета (12 кӱӱк ай 2017). Дата обращения: ӱлӱрген айдыҥ 24 кӱни, 2017. Архивировано ӱлӱрген айдыҥ 25 кӱни, 2017 јыл.
  46. ↑ Самые влиятельные люди мира 2018 Форбс (орус.). www.stevsky.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 9 кӱни, 2019. Архивировано кочкор айдыҥ 2 кӱни, 2019 јыл.
  47. ↑ Presidente Evo Morales distingue con el Cóндor de Los Andes al Papa Francisco (исп.) (недоступная ссылка). Дата обращения: јаан изӱ айдыҥ 10 кӱни, 2015. Архивировано јаан изӱ айдыҥ 9 кӱни, 2015 јыл.
  48. ↑ https://web.archive.org/web/20150709162549/http://www.presidencia.gob.bo/fuente/noticia.php?cod=3363#contenido
  49. ↑ Pope Francis receives Order of the Smile (орус.) (недоступная ссылка). Дата обращения: чаган айдыҥ 14 кӱни, 2017. Архивировано сыгын айдыҥ 10 кӱни, 2016 јыл.
  50. ↑ Ди Стефано заявил, что, возможно, играл в футбол с новым Папой Римским (орус.) (недоступная ссылка). Р-Спорт (18 тулаан ай 2013). Дата обращения: тулаан айдыҥ 18 кӱни, 2013. Архивировано јаҥар айдыҥ 3 кӱни, 2013 јыл.
  51. ↑ Нового Папу отличают строгость и любовь к футболу — помощник Бергольо (орус.). РИА Новости (14 тулаан ай 2013). Дата обращения: тулаан айдыҥ 14 кӱни, 2013.
  52. ↑ Папа римский Франциск 25 лет назад дал обет об отказе от телевизора (орус.). Интерфакс (26 кӱӱк ай 2015). Дата обращения: чаган айдыҥ 16 кӱни, 2022. Архивировано чаган айдыҥ 16 кӱни, 2022 јыл.
  53. ↑ Умер папа римский. РБК. Дата обращения: кандык айдыҥ 21 кӱни, 2025.
  54. ↑ Вэнс и папа римский Франциск провели частную встречу. Interfax.ru (20 кандык ай 2025). Дата обращения: кандык айдыҥ 21 кӱни, 2025.
  55. ↑ Ватикан распространил первые фотографии будущей гробницы папы Франциска. РИА Новости (24.04.2025). Дата обращения: кандык айдыҥ 24 кӱни, 2025.
  56. ↑ Похороны «папы из народа». Как проходит прощание с Франциском. РБК (26 кандык ай 2025). Дата обращения: кандык айдыҥ 26 кӱни, 2025.

Тайантылар

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Алган јери - "https://alt.ruwiki.ru/w/index.php?title=Франциск_(папа_римский)&oldid=394246"