Лёнкин, Александр Николаевич
Александр Николаевич Лёнкин | |
---|---|
![]() | |
Чыккан öйи | 1916 јыл јаҥар айдыҥ 25 кӱни |
Чыккан jери | Карагуш јурт, Покровский волость, Бийский уезд, Томский губерния |
Божогон öйи | 1964 јыл јаан изӱ айдыҥ 22 кӱни |
Божогон jери | Козловка (Чувашия), Козловский аймак, Чувашский АССР, РСФСР |
Ороон |
![]() |
Черÿниҥ бÿдÿми | кавалерия, (атту разведка) |
Званиези | сержант, СССР |
Jуу/согуштар | Ада-Тӧрӧл учун Улу јуу |
Кайралдар ла сыйлар |
Алекса́ндр Никола́евич Лёнкин[1][2] (1916, Карагуж, Покровский волость (Бийский уезд), Томский губерния, Россий империя — 1964, Козловка (Чувашия, Чувашский АССР, РСФСР, СССР) — Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачызы, Советский Союзтыҥ Геройы.
Биографиязы
1916 јылда јаҥар айдыҥ 25 кӱнинде, Карагуш јуртта Россий империяда, кийнинде Старобардинский аймак(эмди — Красногорский аймак (Алтай кырай), кӧп балдарлу крестьян биледе чыккан. 14 баланыҥ јааны болгон. Орус[3].
1924 јылда школго барган. 1927 јылда Лёнкиндердиҥ билези Горно-Алтайск калага кӧчип келген, мында Саша 1932 јылда Ойрот-Туринской школдо 7 классты божоткон, молочноый промышленностьтыҥ техникумында ӱренген[4].
1933 јылдаҥ ала 1935 јылга јетире алтын казар приискте каталь ла забойщик болуп иштеген. Оноҥ Ойрот-Турага јанып, аймаклесхозто бухгалтер болгон[4].
1937 јыл—1939 јылдарда Кызыл Черӱде болгон. Черӱде срочный службазын рядовой јуучыл болгон, оноҥ Ыраак Кӱнчыгышта кавалерий эскадрондо сержант.
Јопон милитаристтерле Хасан кӧлдиҥ јанында согуштарда турушкан. Демобилизация болордо, ойто ло бухгалтер болуп иштеген[4].
Ада-Тӧрӧл учун Улу јуу башталарда ол кавалерияда болгон. 1941 јылда сыгын айда Черниговщинада Лёнкин бир бӧлӱк јуучылдарла кожо курчаткан. Ӱлӱрген айда фронттыҥ чийӱзине јууктап, Спадщанскта агаш аразында Рыльскка јууктай С. А. Ковпакка баштаткан Путивльский отрядтыҥ партизандарына туштаган, оны атту-кайучыл эдип отрядка алган. Мында Брянсктыҥ агаш-аразыла ол оҥ јаратта Украина, Карпаты, Польша, Чехословакия јаар рейдтер ӧткӱретен. ВКП(б)/КПСС турчызы, 1945 јыл.
«Партизанскими тропами» деп бичигинде Сидор Александрович Ковпак кӱӱчындайт[5]:
В нашем отряде Лёнкин появился в первые месяцы войны. Он, как говорится, с ходу вступил в бой. Наблюдая за ним, можно было подумать, что человек всю жизнь провёл в партизанских походах. О кавалерийской удачи Саши Лёнкина и его недюжинном таланте разведчика, в нашем соединении рассказывали, чуть ли не фантастические истории, слагали стихи, пели песни. Завидным даром нужно обладать, чтобы завоевать всеобщую любовь товарищей. И этим даром сполна владел комсомолец Лёнкин.
Александр Лёнкинниҥ ада-энези Ковпактыҥ колы салынган бичикти кӧстиҥ одындый чеберлейтен:
«На добрую память Марии Семёновне и Николаю Васильевичу Лёнкиным. Ваш сын Александр столько сделал для народа, что народ сделал его бессмертным.»[5]
1947 јылда Лёнкин А. Н. запаска чыккан. Московский институт повышения квалификации работников лесной промышленностиге ӱредӱге кирген, оны ол 1952 јылда божоткон[3].
1954 јылдаҥ ала 1957 јылга јетире Марий АССР-да Медведевский леспромхозто директор болгон.
1961 јылдаҥ 1964 јылга јетире работалом Козловский домостроительный заводто директор болгон(Козловка (Чувашия).
1964 јылда јаан изӱ айдыҥ 22 кӱнинде божогон. Сӧӧги Козловка калада јуулган (Чувашия).
Билези
Козловкада оныҥ билези: ӱйи — Клавдия Порфирьевна, кызы Татьяна ла уулдары — Юрий ле Дмитрий.
Керелӱ кереги
Ада-Тӧрӧл учун Улу јууны таҥ атту баштаган. 1941 јылда сыгын айда Лёнкин бир канча јуучылдарла курчууга кирген.Ӱлӱрген айда фронттыҥ чийӱзине јууктап, Спадщанскта агаш аразында Рыльскка јууктай С. А. Ковпакка баштаткан Путивльский отрядтыҥ партизандарына туштаган, оны атту-кайучыл эдип отрядка алган. Мында Брянсктыҥ агаш-аразыла ол оҥ јаратта Украина, Карпаты, Польша, Чехословакия јаар рейдтер ӧткӱретен.
Лёнкин јуучыл-партизандар ортодо ӧктӧмиле, јалтанбазыла јаан тоомјыда болгон. Ол согуштарда јыкылталарды тӱрген ле чике бӱдӱретен. 1942 јылда атту кайучылдардыҥ отрядын башкарган. Карпатский рейд тушта Лёнкинниҥ эскадроны штабтыҥ јакылтазыла бир канча нефтяной вышка ла резервуар, нефтеперерабатывающий заводтордо диверсиялар эткен.
Кӱнбадыш рейдте, ол Биринчи Украинский партизанский дивизияныҥ кавалерийский дивизионын башкарган. Буг сууны кечире кӱрди Могильница јурттыҥ јанында колго алган, дивизияга ол јаратка кечерге арга берген.
Львовско-Варшавский рейд тушта дивизион Лёнкинге баштадып, ӱч јӱстеҥ артык километр јерди ӧдӧ берген, ӧштӱниҥ бир канча гарнизондоры ла немец помещиктердиҥ ээлемдерин колго алган.
Кайралдары
• СССР-дыҥ Ӱстӱги Совединиҥ Президиумыныҥ 1944 јылда куран айдыҥ 7 кӱнинде чыккан јакааны аайынча немецко-фашистский ӧштӱлерге удура јалтанбай тартышканы учун Лёнкин Александр Николаевичке Советский Союзтыҥ Геройы деп нерелӱ ат адап, Ленинниҥ ордени (№ 19648) ле «Алтын Чолмон» деп медаль (№ 4328) берилген.
• Ленинниҥ ордени, Кызыл Мааныныҥ ордени, медальдар.
Эземи

• Геройдыҥ адыла Козловкада (Чувашия) ла Горно-Алтайскта оромдор адалган[6][7];
• А. Н. Лёнкинниҥ адыла 1974—1991 јылдарда Новосибирскте № 41 школдыҥ пионерский дружиназы адалган. Ол школдо бӱгӱнге јетире Музей боевой славы партизан-сибиряков имени Александра Лёнкина иштейт[7];
• Спадщанский агаш аразында Путивль калада (Сумской область) Геройлордыҥ аллеязында А. Н. Лёнкинниҥ бюсты тургузылган[8][7];
• Козловка калада Чуваш Республикада Дом культурыныҥ јанында А. Н. Лёнкинниҥ бюсты тургузылган[9][7];
• А. Н. Ленкинниҥ портреди Аллея воинской и трудовой славы Эдил сууныҥ јарадында Козловка кала, Улу Јеҥӱниҥ 70 јылдыгына учурлаган[7];
• Ленкин А. Н. јаткан турада мемориал доско, (2015 јылда доско јаҥыртылган)[7].
Онойдо ок кöр
Ајарулар
- ↑ Наши земляки — Герои Советского Союза: Сост.: Н. М. Мурышкин, М. В. Румянцев, П. Т. Трофимов. — 2-е изд., доп. — Чебоксары : Чувашкнигоиздат, 1968. — 415 с. : ил.; 20 см
- ↑ ЧЭ . Дата обращения: кӱӱк айдыҥ 5 кӱни, 2018. Архивировано кӱчӱрген айдыҥ 7 кӱни, 2017 јыл.
- ↑ 1 2 Герои Советского Союза : Краткий биографический словарь в двух томах / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 / Абаев — Любичев. — С. 862. — 911 с., с портр. с.
- ↑ 1 2 3 Герой Советского Союза Ленкин Александр Николаевич :: Герои страны
- ↑ 1 2 Муниципальное общеобразовательное учреждение «Средняя общеобразовательная школа № 8 г. Горно-Алтайска»
- ↑ В их честь названы улицы — Александр Николаевич Ленкин Архивная копия от 11 кичӱ изӱ ай 2011 на Wayback Machine.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 ;Лёнкин Александр Николаевич | Герои Отечества
- ↑ Бюст в Спадщанском лесу Архивная копия от 5 тулаан ай 2016 на Wayback Machine.
- ↑ Состоялось открытие памятника Герою Советского Союза А.Н.Ленкину (06.05.2010). Дата обращения: јаҥар айдыҥ 8 кӱни, 2014. Архивировано јаҥар айдыҥ 11 кӱни, 2014 јыл.
Тайантылар
• Александр Николаевич Лёнкин (орус.). Сайт «Герои страны».
• И. Бережной. Путь через войну.
• Лёнкин Александр Николаевич (1916—1964).
• Ленкин А. Н. С Ковпаком по Украине — Алтай Туристский. Туристический портал Фед. Моисеенко. (Алтайская правда, 1945 г.)
• Сайт «Молодая Гвардия». Люди легенд. Выпуск второй. И. Бережной Путь через войну.
- Советский Союзтыҥ Геройлоры
- Ленинниҥ ордениниҥ кавалерлери
- Кавалеры ордена Красного Знамени
- Алфавит аайынча кижилер
- Совет-јопон согуштарда корогондор
- Совет-јопон јууныҥ туружаачылары (СССР)
- Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ партизандары
- Чувашияда сӧӧги јуулгандар
- Красногорск аймакта чыккандар (Алтай кырай)
- Советский Союзтыҥ Геройлоры (Алтай Республика)
- Ада-Тöрöл учун Улу jууныҥ туружаачылары