Кӧчӧ

Кӧчӧ
Кӧчӧ
	ru/Кочо
Кирет национал курсактар
	Алтай аш-курсак
Ороондо табылган	Россия; Алтай Республика;
Аш-курсак
Недеҥ эдилген	эт[d]; арбаныҥ кӧчӧзи[d]; ичетен суу[d];
Бӱдӱми
Курсак	суп[d]

Кӧчӧ (орус. алтайский суп кочо) — койдыҥ эдинеҥ кайнаткан койу миндӱ кӧчӧ (јарма). Бу курсак Алтайда јебреннеҥ бери келген кӧчкӱндердиҥ ажы.

Этнографиялык шиҥжӱлер аайынча кӧчӧ-суп јаантайын, кӱнӱҥ де јиир курсак болгон. Койдыҥ эди јакшы амтам берзе, кӧчӧ-крупа курсакты сӱрекей ток эдет.

Тӱӱкизи

Кӱчӱп јӱрген кижи кӧчӧни бойы ла эдип алар, арба, сула, арышты лала, чыктыдала агаш кол сокыга согор. Оноҥ оныҥ саазын эскинге салала, эзип, арчып, кургадар, курсак кайнадарга белен. Эмдиги ӧйдӧ оны эдер јаҥы технологиялар бар.

Јаҥы сойгон койдыҥ эди, эмезе кышка јазаган согум, ӱӱчениҥ эди јараар.

Јаҥжыкканда кӧчӧни очокто отко кайнатса амтамду болор. Јаан байрамдарда (Чага Байрам, Эл Ойын, юбилейлер, тойлор, «Сары бӱр» Алтайын кӧдӱрер, «Јажыл бӱр» Алтайын кӧдӱрер ле о.ӧ.) кӧчӧни јаан 50-70 литр казандарда кайнадар.

Айылда белетеер рецепт

Јаан казанда эт кайнатканы

Койдыҥ кабыргалары — 1 кг
Кӧчӧ —1 ст.
Суу — 3 л
Тусты амзап салар.

Кайнадары

Кӧчӧни јунала јибидер. Кабыргаларды 1,5-2,0 саат, кӧбӱгин алып кайнадар.
Этти чыгарала, мӱнин шӱӱ ийер.
Кӧчӧни мӱнге салып кайнадар.
Этле бириктиреле, база јарым саат кайнадар.
Тузаар.
Эдин чыгарып тепшиге салар, кӧчӧни изӱге айактарга урар.
Специялары (јерлик чеснокты, согононы, калба-черемшаны ол ло јаш бойын кертип, кӧчӧгӧ салар, эмезе кургатканын салар) кажы ла кижиниҥ бойыныҥ кӱӱнинде. Алтайлар кӧчӧниҥ амтамын ӧлӧҥлӧ ӱребес дежер. Кӧчӧдӧ эт кара, семис эмес болзо, каймак саларга јараар.

Айактарга урган кӧчӧ
Этти тепшиге салар
Кӱӱнзеген кижи јерлик согоно кожор
Калба да кожорго јараар

Бӱдӱмдери

Аарчы салган эттӱ кӧчӧ — кӧчӧ быжа берген тушта ого аарчыны салар, аарчы ачу болзо јакшы, кычкыл амтам берер, база бир он-он беш минут кайнадар. Аарчы јаш бойы, эмезе кургаткан да салза јакшы.

Аарчылу-кӧчӧ — крупаны сууга л кайнадала, аарчы кӧжоло кайнадар, оноҥ јаш-тымула оорыган кижиге ичирер, температуразы тӱжӱп, терлеер (эт јокко кайнадар).

Сӱттӱ кӧчӧ — кӧчӧни сууга ла кайнадала, быжар алдында койу сӱт урар. Балдар јакшызынып ичет (эт салбас).

Јаҥдап аскан кӧчӧ

Баланыҥ бир јажы толзо, ада-энези, тӧрӧӧндӧри койу кӧчӧ («наваристый суп») азып, байрам ӧткӱретен. Бала бек, јакшы чыдазын, кууды бек болзын, алкап, сыйлар берер, чӱрмежин јаан таайы кезер, сый берер. Байрамга кой сойып, кӧчӧ азар, монынныҥ сӧӧгин ооктобос, бӱдӱнге кайнадар, оны баланыҥ адазы челдеер учурлу, аланчыкка кыстап койор^[1].

Тойго мал, кой сойып, кӧчӧ азар. Бастыра јаҥдарды јаҥдаар.

Кижи божоп, сӧӧк чыкса база кой сойор, канын албас, јаҥды јаҥдап кӧчӧ азар. Кӧчӧгӧ тус салбай этле кожо кайнаар, божогон кижиниҥ сӱнезин кӱндӱлеп, чачылга эдерге, бӧлийле, јаҥыс тузаар. Специялар салбас.

Эмдиги ӧйдӧ

Бӱгӱнги кӧчӧ

Алтайлар суп-кӧчӧни башка-башка эттеҥ кайнадар койдыҥ, уйдыҥ, малдыҥ эдинеҥ. Алтай кӧчӧни Алтайдаҥ ыраак јерлере база азары јайылган, национальный кухнялардыҥ ресторандарында менюга кирген. Эмдиги ӧйдиҥ казанчылары ого база башка ингредиенттер, маркоп, сельдерей эмезе картап кошкылайт, јаҥжыккан рецептти эмдиги ӧйдиҥ амтамдарына келиштире^[2].

Гастрономиялык туризмниҥ шиҥжӱчилери темдектегениле, јаҥжыккан блюдолор, темдектезе кӧчӧ, Алтай регионныҥ культуралык энчилигин корулаар ла туризмди ӧскӱрип апарарына тузалу.

Туризм[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Кӧп туристический агентстволор јрык јӱрген улуска «Гастрономический тур на Алтай» ӧткӱрет^[3].

Онойдо ок кӧр

Ајарулар

Тайантылар

Современная кухня алтайцев: техники воображения пищевой культуры и репрезентации этнической идентичности

[1] Обряд койу кӧчӧ

[2] Этномастерская АЙЧУС

[3] ГАГУ. Сыр аарчы.

[1]

[2]

[3]