Бичиктердиҥ ле авторлор табыныҥ телекейлик кӱни (орус.Всеми́рный де́нь кни́г и а́вторского пра́ва) (на других официальных языках ООН: англ.World Book and Copyright Day, араб.اليوم العالمي للكتاب وحقوق المؤلف, исп.Día Mundial del Libro y del Derecho de Autor, кыд.世界图书与版权日, фр.Journée mondiale du livre et du droit d'auteur
) — 1996 јылдыҥ кандык айдыҥ 23-чи кӱнинеҥ ала јылдыҥ ла темдектелип турган, калык ортодо байрам. Байрам эл-јонды кижиниҥ бичикле тудуш јайаандык, издательский, нормативный, политикалык, элјондык ла интернациональный ижине ајару этсин деп кычырат[1].
1996 јылдыҥкандык айдыҥ 23-чи кӱнинде баштапкы катап «Бичиктердиҥ ле авторлор табыныҥ телекейлик кӱни» байрамдалган. Байрамды Мигель де Сервантес, Уильям Шекспир, Инка Гарсиласо де ла Вега деп ӱлгерчилер ле драматургтардыҥ божогон кӱнине келиштере тургускан[2][3].
1926 јылда испан король Альфонс XIII кандык айдыҥ 23-чи кӱнинде байрамдап турган, «Испан бичиктиҥ кӱнин» байрамдаар деп декретке колын салган. Бу кӱнде ӱй улуска роза деп чечек, эр улуска бичик сыйлайт
Барселонада бу кӱнде Каталонияныҥ покровители Агару Георгийге учурлалган «Розаныҥ ла бичиктердиҥ байрамы» деп кудайлык байрам болгон. Бу кӱнде бичиктиҥ јарымказы ӧткӧн. 1931 јылдаҥ ала јарымкада бичик садып алган кижиге роза сыйлалат. Бу јаҥжыгу эмдиги ӧйгӧ јетире бар (Сервантестиҥ Институдыныҥ библиотеказында тургузылган).
«Телекей бичикке тӱҥей, кем јаҥыс ла бойыныҥ ороонын билер, ол бичиктиҥ баштапкы ла страницазын кычырган», — Джордж Байрон[6].
1710 јылда Англияда баштапкы катап автордыҥ табы керегинде јасак тургузылган. Бу јасак «Статут королевы Анны» художественный литературалык бичиктерге тургузылган[4][7].
Элјондык культураны ла оныҥ байлыгын сторителлинг ле оромдо поэзия ажыра кӧндӱктирери.
2023 јылда Бичиктиҥ телекейлик тӧс јери Аккра кала болгон (Гана). ЮНЕСКО бу јылды «Тургун калыктардыҥ тилдериниҥ» јылы деп јарлаган. Программа јонныҥ билгирин бийиктедерине учурлалган: бичик билбес јонло иштеер мобильный библиотекалар тӧзӧӧр проект тургузылып ла иштеп баштаган[1][9].
2024 јылда Бичиктиҥ телекейлик тӧс јери Страсбург кала (Франция). Страсбург бичикти социал курч сурактарды кӧдӱрерине тузаланган: «Чтение на благо планеты» деп программа тургузылган[7].
«Бичиктердиҥ ле авторлор табыныҥ кӱнинде» мындый керек-јарактар ӧдӧт:
бичиктиҥ јарымкалары,
јарымкалар,
текши кычырыштар,
культуралык сооту керек-јарактар.
Јылдыҥ ла бу кӱнде Барселонада 48 сааттыҥ туркунына Мигель де Сервантестыҥ бичиктерин кычырар марафон башталат. Марафонго аҥылу белетенген улус туружар аргазы бар[10].
«В смутные времена многие обращаются к книгам как к убежищу и источнику мечтаний. Действительно, книги обладают уникальной способностью как развлекать, так и учить. Именно поэтому мы должны обеспечить каждому доступ к знаниям и размышлениям посредством книг и чтения. Поэтому каждый год ЮНЕСКО объявляет Всемирную столицу книги. После Гвадалахары в 2022 году и Аккры в 2023 году я рада объявить о назначении Страсбурга Всемирной столицей книги в 2024 году», — Одри Азуле, Генеральный директор ЮНЕСКО.
2012 јылдаҥ ала Россияда «Бичиктердиҥ ле авторлор табыныҥ телекейлик кӱнинде», јылдыҥ ла «Библиокӱн» деп акция ӧдӧт[4].
2015 јылдаҥ ала печать ла массовый коммуникациялардыҥ Федерал агентствозыныҥ болужыла «Самый читающий регион» деп конкурс ӧдӧт, оныҥ уламјызы орооныҥ бастыра региондорында кычырыштыҥ культуразын кӧдӱреринде. Јеҥӱ алган кижиге «Литературный флагман России» деп тоомјылу ат берилет[7].
2021 јылдаМосквада бичик чыгарар туралар кӧп акциялар ӧткӱрген, бу акциялардыҥ кезигин јылдыҥ ла ӧткӱрер боло берген. Арбатта Блошиный рынок деп јарымка, литературный салондо «Архитекторы мысли» деп байрам ӧткӧн[11][12][13].