Ар-бӱткендик корулу јерлердиҥ калыктар ортодо кӱни
| Ар-бӱткендик корулу јерлердиҥ калыктар ортодо кӱни | |
|---|---|
 Национал парк Абиску. Заполярьеде баштапкы швед национал парк | |
| Jöптöлгöн | 2000 јылда Калыктар ортодо ар-бӱткенди корулаар биригӱниҥ баштаҥкайыла |
| Темдектелет | јылдыҥ ла |
| Öйи | Кӱӱк айдыҥ 24 кӱни |
| Тудуш | 1909 јылда Швецияда национал парктар табылганыла |
Ар-бӱткендик корулу јерлердиҥ калыктар ортодо кӱни (орус. Междунаро́дный день запове́дников) — байрам, јылдыҥ ла кӱӱк айдыҥ 24-чи кӱнинде Калыктар ортодо ар-бӱткенди корулаар биригӱниҥ баштаҥкайыла ӧткӱрилет. Корулу јерлерде иштеп тургандардыҥ профессионал байрамы.
Тӱӱкизи
1909 јылда кӱӱк айдыҥ 24-чи кӱнинде Швецияда национал парк тӧзӧлгӧн. Бу Европада национал парктар ла резерват система табылган баштапкы ороон болуп јат.
Ар-бӱткендик корулу јерлердиҥ калыктар ортодо кӱни 2000 јылдаҥ ала кажы ла јыл Калыктар ортодо ар-бӱткенди корулаар биригӱниҥ (МСОП) баштаҥкайыла ӧткӱрилет. Тӧс амадузы — ар-бӱткенди, тындуларды, тирӱ немени корулап алары[1][2].
Россияда таҥынаҥ Корулу јерлер ле национал парктардыҥ кӱни бар, байрам чаган айдыҥ 11-чи кӱнинде темдектелет. Датазы ороондо баштапкы корулу јер — Баргузинский ачылганыла колбулу.
Байрамныҥ јаҥжыгулары
Бу кӱнде парктар ла корулу јерлерде тематикалык кӧрӱлер, экскурсиялар, лекциялар ар-бӱткенди корулаары керегинде, фестивальдар ла керек-јарактар ӧткӱрилет.
Корулу јерлер
Корулу јерлер — бир бӧлӱк јерлер эмезе акваториялар, аҥ-куштар ла ӧзӱмдерди аргадап аларга, кижи кандый да ээлемдик иштер этпес учурлу, онойдо ок учарлар, јебрен куй таштар, кайалар бу тоого кирет[3].
Телекейде баштапкы корулу јер Шри-Ланкада тӧзӧлгӧн III чакта б. э. озо. Ол тушта Деванампиятисса каан окылу јасакла ортолыктыҥ кезик јерлерине ӧскӧ улус базарга јарабас деп јакарган, оны бойына ла бала-барказына чеберлеп аларга[4].
Калыктар ортодо ар-бӱткенди корулаар биригӱниҥ јетиргениле, 2024 јылда телекейде 6555 национал парк ла 630 ар-бӱткендик биосфералык корулу јерлер болгон, 119 ороондо[5].
Эҥ ле јаан корулу јер Африкада. Ол ӱч национал парк бириги бӱткен — Крюгердиҥ национал паркы, Тӱштӱк-Африкан Республика (ЮАР), Мозамбикте национал парк Лимпопо ло Гонарежу национал парк Зимбабвеле. Текши јери — 35 муҥ кв. километр[6]. Эҥ ле кичинек корулу јер, Галичья Гора, Россияда бар. Оныҥ текши јери јӱк ле 2,3 км²[7].
Јуруктардыҥ кӧмзӧзи
Серенгети. Национал парк Танзанияныҥ тӱндӱгинде;
Баргузинский корулу јер. Россия (Бурятия);
Национал парк Шри-Ланкада;
Вилпатту. Шри-Ланка. Телекейде эҥ ле озогы корулу јери;
Транснационал парк Лимпопо. Телекейде эҥ ле јаан.
Ајарулар
- ↑ 24 мая отмечается Международный день заповедников. gorodirkutsk.ru. Город Иркутск.РУ (22 кӱӱк ай 2019). Дата обращения: кандык айдыҥ 25 кӱни, 2025.
- ↑ Заповедный мир "Ненецкий". Русское географическое общество (24 кӱӱк ай 2023). Дата обращения: кандык айдыҥ 25 кӱни, 2025.
- ↑ Что такое заповедник, и чем он отличается от заказника: примеры. Моя планета. Дата обращения: кандык айдыҥ 25 кӱни, 2025.
- ↑ Национальные парки Шри-Ланки. travellanka.ru. Дата обращения: кандык айдыҥ 25 кӱни, 2025.
- ↑ Тамара Казарина. Заповедные места. ТАСС. Дата обращения: кандык айдыҥ 25 кӱни, 2025.
- ↑ В Африке создан крупнейший национальный парк. РИА Новости (11 јаҥар ай 2002). Дата обращения: кандык айдыҥ 25 кӱни, 2025.
- ↑ Международный день заповедников. Парламентская газета (24 кӱӱк ай 2019). Дата обращения: кандык айдыҥ 25 кӱни, 2025.
|
Бу материалдыҥ ээзи АНО «Интернет-энциклопедия «РУВИКИ» болуп јат. Бу материалды ӧскӧ сайттарда тузаланарга АНО «Интернет-энциклопедия «РУВИКИ»ниҥ јӧби керек. |