Пограничниктиҥ кÿни

Рувики сайттаҥ
Пограничниктиҥ кÿни
Российский пограничник пограничный остолмоныҥ jанында.
Российский пограничник пограничный остолмоныҥ jанында.
Öйи Кӱӱк айдыҥ 28 кӱни
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Пограничниктиҥ кÿни (Россия) орус. День пограничника (Россия) День пограни́чника — СССР КГБ-ныҥ пограничный черÿерниҥ ле Россия Федерацияныҥ ФСБ-ныҥ пограничный службазыныҥ профессионал байрамы.

Јылдыҥ ла кӱӱк айдыҥ 28 кӱнинде темдектелет. Бу jаҥжыгу бÿгÿнги кÿнге jетире СНГ-ныҥ кезик ороондорында база темдектелет[1].

СССР Совнаркомныҥ декредиле (1918 јыл кӱӱк айдыҥ 28 кӱни), РСФСР пограничный охраназы тöзöлгöн. Оноҥ эмеш эрте, 1918 јылда тулаан айдыҥ 30 кӱнинде, РСФСР финанстарла албаты комиссариадында кыйу корулаштыҥ Баш управлениези тöзöлгöн, ары Отдельный корпус пограничной стражиниҥ бастырага jуук в офицерлери кöчкöн, олор алдында Россий империяныҥ кыйуларын корулаган болгон. 1919 јылда кочкор айдыҥ 1 кӱнинде, Республика Реввоенсовединиҥ jакааныла РСФСР-дыҥ пограничный охраназы пограничный черÿ боло берген. 1920 јылда кӱчӱрген айдыҥ 24 кӱнинде ойто катап пограничный охрана РСФСР СНК ВЧК-да тöзöлгöн. 1922 јылда сыгын айдыҥ 27 кӱнинде Отдельный пограничный корпус (ОПК) тöзöлгöн Государственное политическое управление при НКВД РСФСР (1923 јылда кӱчӱрген айдыҥ 15 кӱнинде  — ОГПУ-да СНК СССР.

Jеҥге тагар знак (нашивка), СССР КГБ-ныҥ пограничный черÿзи

1934 јылда јаан изӱ айда пограничный черÿни Главное управление пограничной и внутренней охраны Народный комиссариат внутренних дел СССР (НКВД) башкарган. 1937 јылдаҥ ала «пограничные войска» деп термин табылган. Оны НКВД СССР башкарган. 1957 јылда тулаан айдыҥ 1 кӱнинде пограничный черÿлер КГБ СМ СССР башкарткан. Главное управление пограничных войск КГБ СССР тöзöлгöн. 1978 јылда јаан изӱ айдыҥ 5 кӱнинде КГБ СМ СССР таҥынаҥ башка тергеелик комитет болуп солынган — Комитет государственной безопасности СССР (КГБ СССР). 1992 јылда кичӱ изӱ айдыҥ 12 кӱнинде Министерство безопасности Российской Федерацииге погран черÿ кирген. Федеральная пограничная служба бу структуралардыҥ правопреемниги боло берген, РФ Президенттиҥ 1993 јылда јаҥар айдыҥ 30 кӱнинде чыккан jакааны аайынча. «Пограничная служба Федеральной службы безопасности Российской Федерации».

1958 јылдаҥ ала «Пограничниктиҥ кÿнин» јылдыҥ ла кӱӱк айдыҥ 28 кӱнинде байрамдаган, Совет министров СССР постановлениези аайынча бу профессионал байрам jöптöлгöн болгон. Эмдиги öйдö офицерлер, прапорщиктер, мичмандар, сержанттар, старшиналар, рядовой солдаттар ла матростор, Россия Федерацияныҥ jерде ле сууда тергеелик гран-кыйуларын корулаган бастыра улус байрамдайт.


Пограничниктиҥ кÿни озогы совет ороондордо

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Алдында СССР-га кирген республикалар алдынаҥ бойы тергеелер боло берген де болзо, эмдиге jетире бу байрамды öткÿрет. Онойдо Белоруссия, Киргизия, Таджикистан бу байрамды Россия Федерацияла кожо jаҥыс кÿн темдектейт.

Украинада «Пограничниктиҥ кӱни», 2018 јылдаҥ ала кандык айдыҥ 30-чы кӱнинде темдектейт. 2018 јылга јетире кӱӱк айдыҥ 28-чи кӱнинде темдектеп туратан.

Туркменистанда «Пограничниктиҥ кӱни» куран айдыҥ 11-чи кӱнинде темдектейт, 1992 јылда бу кӱнде Туркменистанныҥ тергеелик пограничный службазы тӧзӧлгӧн[2].

Казахстанда «Пограничниктиҥ кӱни» куран айдыҥ 18-чи кӱнинде темдектейт, 1992 јылда бу кӱнде Казахстан Республикада пограничный черӱлер тӧзӧлгӧн.

Узбекистанда «Пограничниктиҥ кӱни» тулаан айдыҥ 24-чи кӱнинде темдектелет, 1992 јылдыҥ тулаан айдыҥ 24-чи кӱнинде Узбекистан Республикада пограничный черӱлердиҥ подразделениелери тӧзӧлгӧн. Латвияда «Пограничниктиҥ кӱни» 2015 јылдаҥ ала кӱчӱрген айдыҥ 7-чи кӱнинде темдектейт[3].

Молдавияда 1995 јылдаҥ ала «Пограничниктердиҥ кӱни» кичӱ изӱ айдыҥ 10-чы кӱнинде темдектелет.

Азербайджанда «Пограничниктиҥ кӱни» куран айдыҥ 18-чи кӱнинде темдектелет, нениҥ учун дезе 1919 јылдыҥ куран айдыҥ 18-чи кӱнинде Азербайджан Демократикалык Республикада «Об охране государственной границы Азербайджанской Республики» деп јакару ла Азербайджан республикада пограничный таможенный кору тӧзӧӧри керегинде јасак чыккан. 8 статьянаҥ турган јасактыҥ, I-чи главазында айдылган: «Азербайджаннныҥ бастыра кыйу-границаны коруур ла контрабанданы ӧткӱрбес ӱзеери бар пункттарга кожо 992 пограничниктӱ 99 пост тӧзӧӧр». 2000 јылда Азербайджанныҥ президенти Гейдар Алиев куран айдыҥ 18-чи кӱнин пограничниктердиҥ окылу байрамы деп јарлаган[4]. -->