Патмос (Кадын сууда ортолык)
| Патмос ортолык | |
|---|---|
 | |
| Турган јери | |
| 51°23′54″ с. ш. 86°00′01″ в. д.HGЯO | |
| Акватория | Кадын |
| Страна |
|
| Субъект РФ | Алтай Республика |
| Район | Чамал аймак |
Па́тмос — јаан эмс ортолык, Кадын сууныҥ оҥ јарадына јуук, сууда кайа, јараттары килеҥ ӧксӱӱр, Чамал аймак, Алтай Республика. Чамал јурттыҥ јаказында турат. Ӱсти јанында Кадын ла Чамал суулардыҥ бириккени. Ортолыкка јаҥыс ла илмекте кӱрле кечип, једер арга бар.
Патмос — бу ар-бӱткендик ле тӱӱкилик кереес, онойдо ок бу јаан учурлу кудайлык тӧс јер.
Географиязы
Патмос ортолык Кадын сууда Чамал јурттаҥ ыраак јок јерде турат, Туулу Алтайда јарлу, сӱрекей кӧп улус келетен јер. Турган јериниҥ кеми јаан эмес — јӱк ле 100 метр узуны, 40-50 метр тууразы. Ортолык јараттаҥ чичке кызыкла аккан тӱрген агынду Кадынныҥ айрызыла (протока) бӧлинет, јыл туркунына бу сууныҥ айрызы сезон свйын јалбагын, тереҥин, агыныныҥ тӱргенин солып турар.
Патмоско једерге, бир ле јол, ортолыкка јаҥыс ла илмекте кӱрле кечип, једер арга бар. Кӱр јойу баар илмекте кӱр бойы кереес болуп јат. Ол 1951 јылдаҥ ала канча катап реконструкцияга кирген, анчада суу тыҥыда кӧпчиирде 1959 ла 1969 јылдарда. 2001 јылда капитал реконструкция болгон, је кӱрдиҥ кеби ол ло бойы арткан — агаш, болот тросторго илинген кӱр, Кадыныҥ чаҥкыр суузыныҥ ӱстинде јайканып турар.
Ар-бӱткендик аҥылузы
Патмос јаан эмес те болзо, јаражыла кайкадат. Ортолыкты карагай ла мӧш агаш бӱркеген — кезиктери 100—150 јашту. Ботаник Виктор Иванович Верещагин, Алтайда 1920-чи јылдарда, кайда да јок уникал лишайниктерди темдектеген, олор ортолыктыҥ агаштарында ӧскӧн.
Кырлардыҥ ортозында ичпек јерде турган учун мында климат эмеш јымжак, Алтайдыҥ тӱштӱк аймактарына кӧрӧ. Јайгыда температура +30 °C једет, кышкыда −20 °C градустаҥ јабыс тӱшпейт.
Геологиялык шиҥжӱлер, 1980 јылдарда бир бӧлӱк билимчилер профессор Николай Алексеевич Берзинге баштадып[1], Кадын сууда эрозионный процесс 10-12 муҥ јыл кайра башталганынаҥ улам ортолык бӱткен деп айткан. Патмос бӱткен порода твердые диоритовые образования турат, сууныҥ акканына турумкай, оныҥ учун ортолык болуп арткан, арткан эмеш јымжак породаларды агын апарган.
Ортолыктыҥ тӱӱкизи
1849 јылда Чамал јуртта апостол Иоанн Богословко учурлай храм тудулган. Патмос Кадын сууда ортолыкта (ондый атту грек оттолыкта агару апостол Иоанн Богослов иштеген) епископ Томский ле Енисейский Парфений 1855 јылда куран айдыҥ 9-чы кӱнинде болгон. Епископ бойыныҥ колыла ташта бичиген: «1855 года августа 9-го дня, на память святого апостола Матфея, освящён остров сей во славу Единосущныя и Живоначальныя Троицы и в честь Предтечи и Крестителя Спасова Иоанна»[2].
1867 јылда Чемальский станга иеромонах Макарий (Невский) иштеерге келген, кийнинде ол Митрополито Московский болгон.
1914 јылда Чамалда јаҥы серикпе тудулган, эскизин Патмоско кӧчӱрген.
Храмды епископоп Бийский Иннокентий 1915 јылда куран айдыҥ 9-чы кӱнинде аластаган[2]. Община-приюттыҥ јанынаҥ кечерге, бого агаш, јойу кечетен кӱр тудулган.
Ортолыкта храм 1920 јылдарда 1930 бызып салган. Кезикте айдышканыла, оны Чамалга амырап келгендер ӧртӧгӧн деп айдышкан.
1980 јылдарда москов фотограф Виктор Николаевич Павлов бызык храмла јилбиркеп, оны орныктырарга шӱӱген. Ол ӱйи Гаянэле кожо Москванаҥ Чамалга келген, тразын, фотостудиязын саткан. 1998 јылдаортолыкка илмектӱ кӱр тудуп, 2000 јылдыҥ кӱзинде храм бӱткен. Бар чертежторло жрам тудулган, 2001 јылда чаган айдыҥ 10-чы кӱнинде епископ Барнаульский Антоний оны аластаган[2].
Виктор Павлов Барнаульский епархияга храмды берип ийген. Чамалда Иоанно-Богословский скит тӧзӧлгӧн. Павлов јаан ижи учун Серафим Саровскийдиҥ ордениле, Святитель Иннокентий медалиле кайралдаткан. 2011 јылда Виктор Павлов божогон, сӧӧгин Макарийдиҥ храмыныҥ јанына јууган.
2013 јылда Горноалтайская епархия тӧзӧлгӧн, оноҥ Иоанно-Богословский скит Архиерей јурты деп статус алган.
Агару храм
Агару апостол Иоанн Богословтыҥ храмында Христос Вседержительдиҥ иконазы, Богородица Знамение ле святитель Николай Чудотворецтиҥ революциядаҥ озо самаралары. Храмга кирерге јатса поклонение волхвов јуралган, ары јанында ташта — Кудай энези балазыла[2].
2015 јылда сыгын айдыҥ 19-чы кӱнинде Архиерей подворьеге Патриарх Кирилл Горноалтайский епархияга келген айас кирип јӱрген. Патриарх подвореге сый эдип Кудай Энезиниҥ Казан иконазын берген.
Культуралык ла кудайлык учуры
Бӱгӱн Патмос — јаҥыс ар-бӱткендик ле тӱӱкилик кереес эмес, је ол јаан кудайлык тӧс јер болуп јат. Апостол Иоанн Богословтыҥ храмы иштеп турган серикпе болуп јат, мында улай ла мӱргӱӱлдер ӧдӧт. Православный верующийлерге Патмос јаан духовный учурлу, ортолык место силы деп адалып, бери паломничество эдип, муҥдар тоолу улус Россияныҥ бастыра толуктарынаҥ, ӧскӧ ороондордоҥ келет[2].
Туризм
Бӱгӱн Патмос ортолык Чамал аймак ла бастыра Туулу Алтайдыҥ визитный карточкаларыныҥ бирӱзи. Јылдыҥ ла бери муҥдар тоолу туристтер келет. Экономикалык ӧзӱм ле Алтай Республикада туризмниҥ министерствозы айтканыла, 2019 јылда ортолыкка 150 000 кижи келген.
2010 јылда мында илмектӱ кӱрдиҥ масштабный реконструкциязы болгон, оныҥ кийнинеҥ кӱр ажыра бир саатка 500 кижи ӧдӧр аргалу боло берген. Ортолыкка бстыра улус акча тӧлӧбӧзинеҥ ле келер аргалу. Илмектӱ кӱр јыл айландыра ачык, је кышкыда ол ай-кӱн айалгазыла бӧктӧлӧр дӧ аргалу.
Патмосты айландыр туристический инфраструктура — кафе, сувенирный лапкалар, амыраар јерлер бар. Је эртен-эҥимр туристтер астай берзе, ортолык амыр аалга кебин тартынган турат.
.jpg)
