Байрамныҥ табылганы россий император Александр II каан «Положения о нотариальной части» деп јарлыкка 1866 јылдакандык айдыҥ 14-чи кӱнинде (эски стильле) кол салганыла колбулу. Бу керек нотариаттыҥ таҥынаҥ элјондык институт болуп ӧзӧри ле нотариат палаталардыҥ бирлик структуразын тыҥыдарына камаанын јетирген, нотариус деп јамы тургускан[2][3][4].
Нотариус профессия табылганы Рим империя ӧзӱп чыккан ӧйгӧ келишкен, писарьлар јӧптӧжӱлер тургузатан, эмдиги юридический консультанттардыҥ ижин эткен. Је олор јаҥыс ла юридический чаазындар јазабаган, оныҥ учун профессия табеллион — правовой документтер јазаар улус, јаргы ла юридический акттар белетейтен. Олордыҥ ижин тергеелик улус шиҥдейтен, акча-јалын башкару тӧлӧйтӧн.
«Нотариат» деп сӧс учурыла таҥынаҥ социальный институт темдектеер болуп Римский серикпенеҥ барган. Документ бичиир улус епархияларда иштеген, стенографиялап серикпелердиҥ документообородын јазаган. Кийнинде нотариустардыҥ ижи светский јӱрӱмге јайылып, мындый профессия ӧскӧ дӧ јерлерде туштаар боло берген Италияда, Европада.
Россияда нотариат керегинде XII чактыҥ документтеринде бичилген, Новгород областа казынтыларда табылган. Археологтор берестяной грамоталар тапкан, эмдиги тилле айтса, нотариальный заверениеге тӱҥей. Нотариаттыҥ чыҥдый ижи XV чакта башталган, Псковто судный грамотада завещаниелер ле саду јӧптӧжӱлер бичилгени бар[5].
1775 јылда Екатерина II каанныҥ јакарузы аайынча нотариал иштерди јаргы кӧрӧр учурлу болгон. Ол ӧйдӧ нотариустардыҥ ижи ар-јӧӧжӧ аайынча документтер јазаары болгон. XIX чактаҥ ала нотариат Россияда таҥынаҥ элјондык институт болуп турбагант, нотариустар ижин писцы-священнослужители бӱдӱрген.
Нотариал доверенность, бирлик кӧргӱзӱ
1866 јылдыҥ кандык айыныҥ 14-чи кӱнинде Юлиан кӱнтизӱниҥ эски стилиле Россий тергеенин Александр II кааны "Положение о нотариальной части" деп јасак јӧптӧгӧн, нотариат бойы бирлик структуралу таҥынаҥ јондык институт боло берген. Бу јасак аайынча 1866 јылдаҥ ала нотариустар энчилеген ар-јӧӧжӧни, јӱзӱн-башка јоптӧрди, керектӱ бичиктердиҥ копияларын керелейт.
Революцияныҥ кийнинде (1917 јыл) россий нотариаттыҥ статусы ӧскӧргӧн, бӱдӱнге тергеелик боло берген. 1917 јылдаҥ ала 1922 јылга јетире нотариустар формальный иш эткен, је табынча олордыҥ эдетен ижи кӧптӧгӧн, ол ишти эдери јакаанда бичилген.
2016 јылда нотариат 150-јылдыгын темдектеген, ого учурлай и в Россия Федерация Президенти профессионал байрам тургузары аайынча јакаан чыгарган[6]. Бу јакаан аайынча Нотариаттыҥ кӱни кандык айдыҥ 26-чы кӱнинде ӧдӧр эдип тургузылган. 1866 јылда кандык айдыҥ 14-чи кӱнинде юлиан кӱнтизӱ аайынча, Александр II император «Положение о нотариальной части» деп керектӱ бичикке кол салганына учурлай байрам кӧстӧлгӧн[1].
Россий нотариустардыҥ окылу эмес байрамы канча кире озо табылган. 2007 јылда јылдыҥ ла кандык айдыҥ 17-чи кӱнинде ӧткӱрерин Федерал нотариал палата ла Собрание представителей нотариальных палат субъектов РФ јӧптӧгӧн[5]. Је качан байрамныҥ датазын тургузарда, јан ла эски стильдердиҥ даталарыныҥ башказы чотолбогон: юлиан кӱнтизӱ ле григориан кӱнтизӱлердиҥ башказы 1866 јылда 13 кн эмес, 12 кӱн болгон. Мынаҥ улам а РФ Президентини 2016 јылда бу јастыраны тӱзеткен, тӱӱкилик чын дата тургузылган — кандык айдыҥ 26-чы кӱни јаҥы стильле[7][8].
↑День нотариата в России (ја. эм.). Якименко Ольга Владимировна - нотариус города Москвы. Дата обращения: кандык айдыҥ 22 кӱни, 2024.
↑26 апреля - День нотариата в России (ја. эм.). Чеченская Государственная Телерадиокомпания "Грозный" (26 апреля 2017). Дата обращения: кандык айдыҥ 22 кӱни, 2024.
↑Маргарита Горовцова.Установлен День нотариата (ја. эм.). Гарант.ру (26 апреля 2019). Дата обращения: кандык айдыҥ 22 кӱни, 2024.