Муҥјылдык
Муҥјылдык (орус. Тысячеле́тие (также милле́ниум)) — ӧйди кемјиир единицалар 1000 јылга тӱҥей эмезе 10 чакка.
Онойдо ок муҥјылдык деп кандый бир керектеҥ башталган ӧйди адайт, темдектезе, Русьтыҥ Крестке тӱшкенинеҥ бери 1000 јыл.
Григориан кӱнтизӱде
Григориан кӱнтизӱле, I чак б. э. озо 1-чи јылда чаган айдыҥ 1-чи кӱнинде башталган ла 100 јылда јаҥар айдыҥ 31-чи кӱнинде токтогон. II-чи чак 101 јылда башталган, III-чи чак — 201 јылда о. а. Чактыҥ калганчы јылы бу ла чактыҥ темдегинеҥ башталат (темдектезе, 2000 јыл — калганчы јыл XX -чи чактыҥ). Оныҥ учун, григориан кӱнтизӱниҥ јылтооложы јастыра ла јастыра јайылган бодошту XXI чак ла 3-чи муҥјылдык 2000 јыл чаган айдыҥ 1-чи кӱнинде башталган; чынын айтса, ол 2001 јылда чаган айдыҥ 1-чи кӱнинде башталган. Бу системада «нулевой чак» јок: I-чи чак б. э. озо кийнинде I чак б. э. башталган[1][2][3]
200 | 199 | ... | 102 | 101 | 100 | 99 | ... | 2 | 1 | 1 | 2 | ... | 99 | 100 | 101 | 102 | ... | 199 | 200 |
II чак б. э. озо | I чак б. э. озо | I чак б. э. | II чак б. э. | ||||||||||||||||
1-кы муҥјылдык б. э. озо | 1-чи муҥјылдык б. э. |
Муҥјылдыкты байрамдаары аайынча блааш-тартыштар
Григориан кӱнтизӱле, чотты 1 тооноҥ баштаар деп тургузылган. Онойып, 1000 јылда кажы ла период ӱч нольду јылла бӧктӧлӧт, темдектезе, баштапкы муҥ јыл 1000-чи јыл. Кӧп ороондор ISO 8601 стандарт тургузып ла астрономиялык кӱнтизӱни эдинет, мында јылдардыҥ чоды 0-доҥ башталат. Онойып, бу кӱнтизӱни тузаланып баштаарда муҥјылдык x000-доҥ башталып ла периодтыҥ учында x999 турат. Мынайып јылтоолошты тузаланып баштаарда, ӱчинчи чак 1999 јылдыҥ јаҥар айдыҥ 31-чи кӱниле 2000 јылдыҥ чаган айдыҥ 1-чи кӱниниҥ ортозында келген, бу јыл башталганынаҥ бери јаҥы муҥјылдык башталган деп јӧптӧлгӧн. Алдында онјылдыктар, јӱсјылдыктар, муҥјылдар керегинде блааш-тартыш тыҥ болгон. Бу сурак Конвенцияла тудуш болгон. Баштапкы конвенция англотилдӱ орондоордо текши болгон, калганчы конвенция Швецияда тургузылган(швед. tvåtusentalet).
Ондый да болзо ISO 8601 стандарт — Data elements and interchange formats — Information interchange — Representation of dates and times — ӧйдиҥ ле даталардыҥ бӱдӱмин тургузат, григориан кӱнтизӱнеҥ башка јылтоолошты тургузарын эмес.
…The standard uses the Gregorian calendar, which serves as an international standard for civil use.
Григориан кӱнтизӱ аайынча баштапкы јыл б. э. озо 0000 болот, баштапкы јыл б. э 0001 болот.
…ISO 8601 prescribes, as a minimum, a four-digit year [YYYY] to avoid the year 2000 problem. It therefore represents years from 0000 to 9999, year 0000 being equal to 1 BC and all others AD.
Оныҥ учун ISO 8601 стандарт, ӱчинчи муҥјылдык б. э 2000 јылда чаган айдыҥ 1-чи кӱнинде башталган деп јӧптӧгӧни јастыра.
ISO 8601 стандарт аайынча, Россия Федерацияда ГОСТ ИСО 8601-2001 СИБИД тузаланылат, оныҥ аайыла 1-чи чак ла 1-чи муҥјылдык 0001 јылдаҥ башталат.
2.30 чак (григориан кӱнтизӱде): Кӱнтизӱ-јыл, 01 јылдаҥ баштайла темдеги јӱске катапталган. Кажы ла чак тоолой темдектӱ — 1-чи чак 0001 јылдаҥ башталат.
2.35 кӱнтизӱлӱ муҥјылдык: 1000 кӱнтизӱ јылду ӧйдиҥ периоды, 01 јылдаҥ баштай. Кажы ла муҥјылдык тоолой темдектӱ — 1-чи муҥјылдык (0001 јылдаҥ ала 1000 јылга јетире). Ӱчинчи муҥјылдык 2001 јылдаҥ ала 3000 јылга јетире.
Онойдо ок кӧр
- Хилиазм
- 2000 јылдыҥ курч сурагы
Ајарулар
- ↑ ГОСТ ИСО 8601-2001 Представление дат и времени.
- ↑ Климишин И. А. Календарь и хронология. — Изд. 3. — М.: Наука. Гл. ред. физ.-мат. лит., 1990. — С. 198. — 478 с. — 105 000 экз. — ISBN 5-02-014354-5.
- ↑ The 21st Century and the 3rd Millennium. When Did They Begin? (англ.). U.S. Naval Observatory. (13 October 2017). Дата обращения: ӱлӱрген айдыҥ 13 кӱни, 2017.