Ман-Јӱректиҥ кӧли
| Кӧл | |
| Манјӱрек | |
|---|---|
| орус. Манжерокское | |
 | |
| Морфометрия | |
| Абсолют бийиги | 373 м |
| Кемјӱзи | 1,1 × 0,4 км |
| Текши кеми | 0,37 км² |
| Кеми | 0,0008 км³ |
| Эҥ ле тереҥи | 3 м |
| Бассейн | |
| Бассейнныҥ текши кеми | 9,5 км² |
| Турган јери | |
| 51°49′18″ с. ш. 85°48′42″ в. д.HGЯO | |
| Страна |
|
| Субъект РФ | Алтай Республика |
| Район | Майма аймак |
| Корулу зона | |
| Озеро Манжерокское[1] | |
| Категория МСОП | III (Ар-бӱткенниҥ кереези) |
| Профиль | комплексный, биологиялык, гидрологиялык |
| Јердиҥ кеми | 41,5 га |
| Тӧзӧгӧн ӧйи | 1996 јыл |
| Идентификаторлор | |
| ГСР: 13010100311199000000280 | |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Ман-Јӱректиҥ кӧли(орус. Манжерокское озеро) — Алтай Республикада кӧл, Кадынныҥ оҥ јарадында, талайдыҥ кемјӱзинеҥ 373 м бийик. Кӧлдиҥ јанында јурт Кӧл-Јик (орус. Озерное). Кӧлдиҥ алтай ады — Доингол. Узуны 1112 м, тууразы 400 м, тереҥи — 2,5-2,8 м, текши јери — 37,6 га. Ман-Јӱрек јурт кӧлдӧҥ 2 км јанында, Кадын сууныҥ јарадында. Кӧл ар-бӱткендик кереес, корулу јерлер.
Кӧлдиҥ суузын јер адына суулар, кара суучактар, јаҥмырдыҥ суузы толтырат. Суузы тус јок, јымжак. Кӧлдиҥ суузы кирлӱ јажыл ӧҥдӱ, тӱби кӧрӱнбес (60-180 см), температуразы јайгыда — 22 °C. Химический анализы аайынча кӧл хлоридно-карбонатный типке келижет. Кӧлдиҥ тӱбинде караҥуй-боро ӧҥдӱ балар (ил).
Кӧлди Кадынныҥ эски коолы (орус. старица) деп айдарга јараар.
Јайгыда кӧлдиҥ суузы јакшы јылып калат. 1966 јылда кӧлдиҥ јанында јииттердиҥ монгол-совет најылыгыныҥ фестивали ӧткӧн. Туристтер кӱӱнзеп келер кӧл. Кӧп турбазалар бери экскурсияларга улус экелет. 2008 јылдаҥ ала Ман-Јӱректиҥ кӧлиниҥ јанында туу-чанаа комплекс тудулат.
Ӧзӱмдери ле аҥ-кужы
Кӧлди айландыра јӱзӱн-јӱӱр куштар уйа салат, олордыҥ кезиги Кызыл бичикке кирген.
Кӧлдӧ карась, линь, окунь, карп ла чортон бар.
Кӧл Туулу Алтайда ӧскӧ кӧлдӧргӧ кӧрӧ ӧзӱмдериниҥ кӧбиле башкаланат, бастыра 25 бӱдӱм. Эндемик чилим[1] — орус. водяной орех гребенчатый, Кызыл бичикке кирген (јоголорго једип калган), рдест, водокрас обыкновенный, гидрилла мутовчатая, кувшинка чистобелая, кувшинка малая, тростянка приозерная.
Кӱнчыгыш ла тӱштӱк-кӱнчыгыш јанында ӧзӱмдер база јӱзӱн-јӱӱр: крагай, чиби, јойгон, кайыҥ, тайабаш, јыдукара, беле, марал чечек (рододендрон ледебура, маральник), крушина ла о.ӧ. Тӱнӱк-кӱнчыгыш ла тӱштӱк-кӱнбадыш јараттары јабызак, тыҥыда састалып калган. Айланыра јараыныҥ јӱк ле 500 м кату јарат.
Культурда
- «Манжерок» деп кожоҥ кӱӱзи Оскар Фельцманныҥ, сӧстӧри Наум Олевтиҥ, Эдита Пьеха кожоҥдогон, 1966 јылда монгол-совет јииттердиҥ најылыгыныҥ фестивалине учурлалган, ӧнӧтийин јакыдып бичиткен кожоҥ шлягер боло берген.
- «Живёт такой парень» деп В.М.Шукшинниҥ кинозында: геройлор одус экинчи минутта Ман-Јӱрек јуртты грузовикте ӧдӧт.
Литература
- Акимова Т. А., Злобина Т. И., Полунина О. Е. Достопримечательности Горного Алтая (орус.). — Барнаул: Пять плюс, 2008. — С. 96. — 232 с. — ISBN 978-5-9900731-8-0.
- Безматерных Д. М., Кириллов В. В., Балыкин С. Н., Ковешников М. И., Дьяченко А. В., Медникова Г. М. Влияние дноуглубительных работ на морфометрические характеристики, показатели качества воды и донных отложений озера Манжерокское (Республика Алтай) (орус.) // Водное хозяйство России. — 2020. — № 1. — С. 6—18.
- Безматерных Д. М., Кириллов В. В., Ермолаева Н. И., Киприянова Л. М., Яныгина Л. В., Митрофанова Е. Ю., Вдовина О. Н., Котовщиков А. В., Зарубина Е. Ю. Влияние дноуглубительных работ на гидробиологические и санитарно-микробиологические характеристики озера Манжерокского (Республика Алтай) (орус.) // Водное хозяйство России. — 2020. — № 3. — С. 106—127.
- Вдовина Т. В., Злобина Т. И., Танакова М. В. Алтай. Путешествие по Чуйскому тракту (орус.). — Барнаул: Пять плюс, 2006. — С. 106—107. — 238 с. — ISBN 5-9900731-1-9.
Ајарулар
- ↑ 1 2 Озеро Манжерокское (орус.). — Информация об ООПТ на сайте информационно-аналитической системы «Особо охраняемые природные территории России» (ИАС «ООПТ РФ»): oopt.aari.ru. Дата обращения: кочкор айдыҥ 28 кӱни, 2022.
Тайантылар
- Манжерок — Алтайская долина (недоступная ссылка). Архивировано кӱӱк айдыҥ 30 кӱни, 2009 јыл.
- Фотоальбом и описание путешествия — озеро Манжерок и его окрестности (орус.). ilia-romantic.narod.ru. Дата обращения: тулаан айдыҥ 11 кӱни, 2020.
- ГЛК «Манжерок» (недоступная ссылка). Архивировано сыгын айдыҥ 9 кӱни, 2017 јыл.
- Лист карты M-45-II.