СССР почтазыныҥ марказы. 1973. СССР-да граждан авиация
Темдектелет
кочкор айдыҥ 9 кӱни
Граждан авиация ишчилериниҥ кÿни (орус.День работника гражданской авиации)— профессионал байрам, Россияда Граждан авиацияныҥ ишчилериниҥ кӱни. Байрамныҥ датазы Россияда граждан воздушный флот табылганыла колбулу (1923 јылда, кочкор айдыҥ 9 кӱни)[1].
Граждан воздушный флоттыҥ чыккан кӱни 1923 јылда кочкор айдыҥ 9-чы кӱнинде деп чотолып та турган болзо, пассажирлерди кӱниҥле тартканы Россия империяда 1910 јылда башталган[6].
Баштапкы телекейлик јуу божоордо ло 1920 јыл-чи јылдарда авиация пассажир јорыктар јаҥы ӧзӱм алынган, ол тоодо трансграничный рейстер, онойдо ок почта тартары. Кӧп саба учуштар ойтодоҥ јазалган јуучыл самолетторло эдилген[7].
СССР-да почта-пассажир авиалинияларда баштакы улай иштеер калыктар ортодо рейстер Москва — Кёнигсберг деп маршрутла 1922 јылдакӱӱк айдыҥ 1-чи кӱнинде учкан. Кёнигсберг ле Европаныҥ озогы деген граждан аэропорты — Девау иштеген, Москвада — М. В. Фрунзениҥ аэродромы (Ходынка). Дерулюфт компания кожо иштеген[8].
Тӱӱкиде СССР граждан воздушный флоттыҥ чыккан кӱни 1923 јылда кочкор айдыҥ 9 кӱнинде деп чотолот. Бу кӱнде 1923 јылдаСовет Труда и Обороны РСФСР јакаан чыгарган «О возложении технического надзора за воздушными линиями на Главное управление воздушный флота и об организации Совета по гражданской авиации». Озо кочкор айдыҥ 9 кӱнинде Советский Союзтыҥ граждан авиациязыныҥ чыккан кӱни, оноҥ Россияда база. Граждан авиацияныҥ ишчилериниҥ башка байрамын россий граждан воздушный флоттыҥ 90 јылдыгына учурлай тургускандар[9].
Баштапкы маршрут, Совет граждан авиация табылган кийнинеҥ, МоскванаҥАлтыгы Новгород јаар болгон. Баштапкы учуш кочкор айда эмес чик јок кийнинде — јаан изӱ айдыҥ 15-чи кӱнинде болгон, Москва-Алтыгы Новгород маршрутла. Ол тушта учуштар (сезонный) јӱк ле сыгын айдыҥ 22-чи кӱнине јетире болгон Нижегородский ярмарка токтогончо, ого Москваныҥ самолётторы учуп келетен. Москва јаар Ходынский поле аэродромноҥ учуп чыгатан, Алтыгы Новгородто самолёт јарымканыҥ јанында јазалган площадкага келип отуратан[10].
Учуш 2,5-3 саат ла бийиги 250 метр болгон, јолыныҥ узуны 420 километр, кезик учуралдарда 4 саат учатан. «Добролёт» авиакомпанияныҥ пилоды Яков Моисеев. Баштапкы учуштыҥ пассажирлери «Добролёттыҥ» јааны Александр Краснощёков, «Добролёт» правлениезиниҥ турчызы Игнатий Дзевалтовский ле авиалиниялар јааны Аникин[11].
1932 јылда граждан авиацияныҥ маанызы јӧптӧлгӧн, форменный кийим ле бастыра персоналдыҥ значок-темдектери эдилген[12].
Граждан авиацияныҥ кӱни тӱӱкиде Аэрофлоттыҥ кӱниле тудуш. СССР-да узак ӧйгӧ темдектелген. Байрам 1979 јылда јӧптӧлгӧн, кочкор айдыҥ экинчи воскресенинде темдектелген. Окылу статусын байрам 1988 јылга јетире туткан, оныҥ кийнинде башка јакаанла День воздушного флота деп бириктирилген, ол бир авиационный байрам болуп јат, граждан да, военный да лётчиктердиҥ[14].
Ойто алдынаҥ бойы граждан авиацияныҥ ишчилериниҥ байрамы болуп, ол 2013 јылда јӧптӧлгӧн, Россияныҥ граждан авиациязыныҥ 90 јылдык юбилейинде[2][3].