Јайык

Јайык (орус. Дьайык) — Ӱлген кудайдыҥ уулы эмезе кызы. Јайык ол кижиликтиҥ коручылы, оныҥ јакшы јадынын кичеейт. Ар-бӱткенниҥ јаҥырганын ла тӱжӱм ле мал-аштыҥ ӧзӱми оноҥ камаанду. Ӱлген кудай кажы ла кижини кичеейт, теҥериниҥ ӱчинчи кадында ла улустыҥ ортозында јӱрет. Ӱлген кудай ла кижиниҥ ортозында элчи болуп, јерде кажы ла кижини јаман кара неменеҥ корулайт. Оныҥ учун улус оны кудай кирелӱ бодойтон.

Оныҥ сӱри јарык, ол колында солоҥы тискиндӱ, камчызы ак јалкын. Ӧлгӧндӧргӧ тайылга эдерге, теҥериге чыгарга камдар јайыкка баштанатан, јайыктыҥ болужы јок оны эдер аргазы јок.

Ӱлген ӧрӧ турган кудайга мӱргӱп, кам баштанып, јайыкка мӱргӱп, айыл-јуртты арутап, мал-аш ӧссин деп, су-кадык сурап турат. Сӱр-темдек эдип ак койонныҥ терезин илип, кезикте кӧс эдип топчы тагып койот, тамандарына ак эмезе кызыл бӧс буулап салатан. Койон јайыктыҥ темдеги, бастыра неме ӧзӱп кӧптӧп јатсын деген сӱр-темдек .

Бастыра алтай улус јайыкты байлаган. Тубалар јайыкты бастыра аҥ-куштыҥ кудайы деп чотогон. Оныҥ учун аҥчылар јайыкты тыҥ байлайтан. Јайык байлабаган кижиге будактар тургузып турар. Онойдо ок оны «Јаҥыс кӧстӱ јайык» деп айдыжатан. Оныҥ кӧзине аҥчы аткан, аҥдаарга будактар тургускан учун. Кезик улус јайык этпей, оны кӱндӱлебей туратан. Онойдо, јайык башка-башка алтай калыктар ортодо Ӱлген кудайдыҥ кызы эмезе уулы болуп, улус ла кудайдыҥ ортозында элчизи болгон.