Су-кадыктыҥ јолыла Кукарачала кожо (бичик)

Су-кадыктыҥ јолыла Кукарачала кожо
Су-кадыктыҥ јолыла Кукарачала кожо
	орус. По тропе здоровья с Кукарачей
Автор	Евгений Веселовский
Жанры	Балдардыҥ литературазы
Язык оригиналдыҥ	орус
Оригинал чыгарылган	2024
Переводчик	Ядагаева Галина Егоровна, алтай тил
Чыгараачы	АУ РА"Литературно-издательский Дом "Алтын-Туу"
Выпуск	2024
Бÿк	96

Су-кадыктыҥ јолыла Кукарачала кожо (бичик) (орус. По тропе здоровья с Кукарачей (книга)) Алтын- Кӧлдиҥ ар-бӱткени, аҥ-кужы, кеп-куучындары керегинде Евгений Веселовскийдиҥ балдарга учурлаган бичигежи.

Автор

Веселовский Евгений Дмитриевич^[1] большую часть жизни посвятил работе с детьми. Из многолетней деятельности Телецкой школы молодёжного экологического туризма "Хранители Озера"^[2]^[3] родились книги "Озеро и дети" и "По тропе здоровья с Кукарачей" (алт. Су-кадыктыҥ јолыла Кукарачала кожо).

Кӧчӱреечи

Ядагаева Галина Егоровна, Алтай Республиканыҥ ӱредӱлигиниҥ нерелӱ ишчизи.

Чыгармалар

Веселовский Е.Д. Су-кадыктыҥ Јолыла Кукарачала кожо. (алт.). — Горно-Алтайск: АУ РА"Литературно-издательский Дом "Алтын-Туу", 2024. — 96 с. — 300 экз.

Бичик Горно-Алтайск (Улалу) калада АУ РА Литературно-издательский Дом «Алтын-Туу» деп чыгармада 300 тиражла кепке базылган. Бичик орус тилле 2020 јылда чыккан. «Су-кадыктыҥ јолыла Кукарачала кожо» деп бичикти алтай кӧчӱрмезиниҥ рецензенттери болуп Горно-Алтайский университеттиҥ алтаистика ла тюркология факультединиҥ преподаватели К. С. Каинчина ла М. В. Чевалковтыҥ адыла адалган Национал библиотеказыныҥ методизи Т. П. Шастина турушкандар. Рецензенттер бичиктиҥ таскамал учурын темдектеген. Бичикти школдо ӱредӱде ӱзеери кычырышта, биледе ада-эне балдарыла кожо кычырганында тузаланарга јарамыкту.

Бичиктиҥ тӱӱкизи

Алтайдыҥ биоссфералык заповеднигиниҥ^[4] ишчизи Веселовский Е. Д.^[5] балдарды туризмле јилбиркедер, каршулу керектердеҥ туураладар, экологиялык ишке јилбиркедер амадула «По тропе здоровья с Кукарачей» деп бичикти бичиген. Евгений Дмитриевич Улалу калада болгон Балдардыҥ туразыныҥ ӧскӱс балдарыла кожо Алтын Кӧлди јараттай јерлерди шиҥжӱӱлеп, ар-бӱткенле, аҥ-кужыла, јербойыныҥ кеп-куучындарыла таныштырган. Бу јол-јорыкта болгон учуралдырды бу бичикке салган. Бичик Кукарача деп ийдичектиҥ адынаҥ бичилген. Бичик орус, англий тилле чыккан, 2024 јылда алтай тилге кӧчӱрилген.

Бичиктиҥ оҥдайы

Бичикте 9 куучын, 3 учурал салынган. Кукарачаныҥ баштапкы куучыны Алтайдыҥ биосфералык аҥылу коруга алынган Јери, Байлу Алтын-Кӧл лӧ Эҥирги Ачык Айдыныштыҥ Одычагы керегинде. Алтын Кӧлдиҥ Телецкий деп ады алдында ӧйлӧрдӧ оныҥ јарадында јаткан «тӧӧлӧс» деп укту (сӧӧктӱ) улустаҥ улам адалганы, бу кӧлди мынайда адаганы керегинде кеп куучын айдылат."Заповедник дегени не болотон?" деп слер суракка автордыҥ јартамалдары.

Кукарачаныҥ экинчи куучынында Јайлу деп јурт ла Альчы карганак Байлу мӧшти аргадаганы керегинде, јурттыҥ Јайлу деп адын јербойыныҥ туба укту Туймешевтер адаганы керегинде кеп куучын. Кукарачаныҥ ӱчинчи куучыны агаш-аразыныҥ Чын Коручылы Максим Иванович Анферов керегинде. Тӧртинчи куучын Алтын-Кӧлдӧ Су-кадыктыҥ Јолы канайда башталганы ла бу Јолдо баштапкы Јолбаштаачылар кем болгоны керегинде. Кукарачаныҥ бежинчи куучыны Алтайдыҥ Јуҥмазы ла оныҥ коручылдары керегинде. Бу аҥды Аргали, Архар деп адайт. Ар-бӱткенди корыыр экспедицияныҥ туружаачызы Јуҥмала тушташканы керегинде. Кукарачаныҥ алтынчы куучынында Аркыт ичиниҥ Адучы деп аҥчызы Ирбисле туштажузы керегинде.

Кукарачаныҥ јетинчи куучыны Алтын-Кӧлдӧ уулчактар канайда эр кижи болуп ӱренип турганы керегинде, бу куучында кичинек уулчак тайганыҥ ээзи деп адалган айуга туштаганы керегинде. Алтын-Кӧлдӧ баштапкы пароход келгени ле оноҥ ары не болгоны керегинде Кукарачаныҥ сегизинчи куучынында айдылат. Алтын-Кӧлдӧ јӱс јыл кайра баштапкы пароход келгени — ол Туулу Алтайда суула јоруктаар тӱӱкиниҥ баштапкы ла алтамдары керегинде айдылат. Оныҥ кийининде агаштаҥ јазаган кичинек баркастар керегинде, олрды кем, кандый айалгаларда јазаган, «Камга», «Волна», «Аргонавт», «Бригантина», «Бурун» деп корабльдарды јӱзӱп јӱрер лаборатория деп адаарга јараар болгон, нениҥ учун дезе Алтайдыҥ Аҥылу коруга алынган Јериниҥ билимчилери ого отурып, Алтын Кӧлди шиҥжӱӱлеерге экспедиция-јоруктар ӧткӱрген. Алтын Кӧлдиҥ Кӱч Алар Јерлери ле Су-Кадыктыҥ орык јолыныҥ ээжилери керегинде Кукарчаныҥ тогузынчы куучынаҥ билип аларга јараар. Су-Кадыктыҥ јолында туштаар «Катьканыҥ учар суузы», «Покемондордыҥ куй тажы», «Васьканыҥ Кыры» деп токтодулар керегинде учуралдар балдарды база соныркадар.

Бичикти кееркеткени

Бичикти ас туштап турган аҥ-куштыҥ, Алтай биосфералык заповедниктиҥ ар-бӱткенинниҥ јуруктары, балдардыҥ јуруктары, документ кептӱ фотојуруктар кееркеткен. Бичикке Катерина Веселовскаяныҥ ла Горно-Алтайстагы балдардыҥ туразыныҥ уулчактарыныҥ ла кызычактарыныҥ јуруктары салынган.

Ајарулар

Комментарии

Источники

Тайантылар

[1] Хранитель озера Евгений Веселовский

[2] Озеро чудес Евгения Веселовского | Новости Горного Алтая | Новости Республики Алтай

[3] Интервью с Евгением Веселовским: «Мир, в котором я живу» — Журнал Ecocosm

[4] Прогулки по Яйлю или наследие летнего пастбища – тема научной статьи по истории и археологии читайте бесплатно текст научно-исследовательской работы в электронной библиотеке КиберЛенинка

[5] Евгений Веселовский: 30 лет на берегу Телецкого озера

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]