Герой Эне (Россия)

Орден «Герой Эне»
Орден «Герой Эне»
Ороон	Россия
Тип	Россия Федерацияныҥ званиези
Статус	берилет
Статистика
Кайрал тургузылган ӧйи	Куран айдыҥ 15 кӱни 2022 јыл
Баштапкы кайрал	Кӱчӱрген айдыҥ 14 кӱни 2022 јыл
Ээчиде кайралдар
Эҥ учурлу кайрал	Россия Федерацияда Иштиҥ Геройы
Учуры јабыс кайрал	Агару апостол Андрей Первозванныйдыҥ ордени
Соответствует	СССР-да Герой Эне

Герой Эне (орус. Мать героиня)— Россия Федерацияныҥ јаан кайралдарыныҥ бирӱзи, он ло оноҥ кӧп балдар чыдадып ӧскӱрген Россияныҥ гражданствозы бар энелерге берилет. Балдар база Россияныҥ гражданиндери болор учурлу. Бу нерелӱ атла кайралдаткан ӱй улуска аҥылу темдек — «Герой-Эне» деп орден база берилет. Бу ат ла орден Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ 2022 јылдыҥ 15 августта чыккан 558 темдектӱ «Россия Федерацияныҥ тергеелик кайрал системазын јарандырарыныҥ кезик сурактары керегинде» деп јакааныла тӧзӧлгӧн^[1]^[2].

Тӱӱкизи

Союз Советских Социалистических Республикте (Советский Союз) «Герой Эне (СССР)» деп звание 1944 јылдаҥ ала берилген, 10 бала ла оноҥ до кӧбин ӧрӧ чыдалдып, ӧскӱргени учун берген бийик кайрал. 1995 јылдыҥ чаган айдыҥ 1-чи кӱнине јетире «Герой Эне» орденле 431 муҥ кире ӱй кижи кайралдаткан.

Бу кӱндӱлӱ атты ойто орныктырары керегинде куучын-эрмек Россияда 2000 јылдарда башталган. 2008 јылдыҥ кӱӱк айында Дмитрий Медведев «Ада-энениҥ магы» деп орденди тӧзӧгӧн. Кажы ла јети ле оноҥ кӧп балдарды чыдадып ӧскӱрген айыл-јуртту ада-эне, эмезе баланы азырап алган ада-энелерге берилет.

2022 јылдыҥ кӱӱк айында Тергеелик Советтиҥ президиумыныҥ јуунында Москваныҥ кӧп балдарлу билелердиҥ Бириккениниҥ башкараачызы Наталья Карпович Владимир Путинге баштанып, беш ле оноҥ кӧп балдарлу энелерге «Герой Эне» деп ат берер деп сураган. Тергеелик Думаныҥ депутаттары бу атты ойто кӧрӧр дешкен^[3].

2022 јылдыҥ кичӱ изӱ айдыҥ 1-чи кӱнинде, Балдарды корыыр кӱнде, президент «Герой Эне» деп атты ойто тӧзӧп, ого бир миллион салковой акча берер деп јакарган. Путин бистиҥ кӱндерде «јаан, кӧп балдарлу билениҥ чӱм-јаҥдары» ойто јаҥырып турганын темдектеген, оноҥ до Россияда демографиялык айалга «сӱрекей уур» деп айдып, «кардинал бӱдӱмдӱ» иштер эдер керек деп кычырган, олордыҥ бирӱзи орден ле акчала кайралдаары болор учурлу^[4]^[5].

2022 јылда кӱчӱрген айдыҥ 14-чи кӱнинде Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ јакааныла баштапкы «Герой Эне» деп ат-нере берилген, кайралды Ямал-Ненец автоном округтыҥ кижизи Ольга Дехтяренко ло Чечен Республиканыҥ башкараачызы Рамзан Кадыровтыҥ ӱйи Медни Кадырова алган^[6]^[7].

Церемония вручения государственных наград, 2022. Звание «Мать-героиня» присвоено Ирине Скрипко.
Встреча Путина В. В. с семьями награждённых орденами «Родительская слава» и «Мать-героиня» 30 мая 2024 года Москва, Кремль
Церемония вручения государственных наград, 2023. Звание «Мать-героиня» присвоено Медни Кадыровой.

Кайрал званиези керегинде положение

Россияда почтаныҥ марказы, 2024 јыл. Серия «Россия Федерацияныҥ тергеелик кайралдары» «Герой Эне» орден

Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ 2022 јылдыҥ куран айдыҥ 15-чи кӱнинде чыккан 558 темдектӱ «Россия Федерацияныҥ тергеелик кайрал системазын јарандырарыныҥ кезик сурактары керегинде» деп јакаанына тайанып, «Герой Эне» деп ат нерени он ло оноҥ кӧп балдарды чыдадып ӧскӱрген ӱй улуска берилетен эҥ бийик кайрал болуп јат^[1].

Кайралга турган эне ле оныҥ балдары Россияныҥ гражданиндери болор учурлу ла јуулу-јӧптӱ биле тӧзӧп, балдардыҥ су-кадыгын, ӱредӱзин, эт-канныҥ, јӱрӱмниҥ ле кылык-јаҥныҥ ӧзӱмин јараштыра кӧрӧр керек^[1].

Онынчы бала бир јашка јеткенде ле арткан балдары тирӱ болзо, энеге бу ат берилет^[1]. Јаканада темдектелгениле, бу атты берерде мындый балдар база тоого кирет: — «Тӧрӧл јерин ле оныҥ јилбӱзин корыырда, јуучыл, албатылык эмезе черӱчил молјузын бӱдӱрерде, террорист керектердиҥ ле јеткердӱ айалгалардыҥ салтарынаҥ божогон, шыркалаткан, кенек арткан, табылбаган» — «Айдылган айалгаларда шыркаладып, контузия алып, кежик јок артып, эмезе оору-јоболго алдыртканынаҥ, эмезе иште шыркалатканынаҥ ла профессионал оорунаҥ» божогон балдар^[1].

Баатыр-энеге аҥылу темдектер берилет: — «Баатыр-эне» деп орден — ол Россияныҥ ла СССР-дыҥ ӧскӧ тергеелик кайралдарынаҥ бийик, тӧжиниҥ сол јанына тагылар — кӱндӱлӱ ат берилгени керегинде грамота^[1].

Орден «Россия Федерацияда Иштиҥ Геройы» деп алтын медальдаҥ кийинеҥ тагылат^[1].

Орденниҥ јурамалы

«Герой Эне» орден алтын, бриллиант ла эмальдаҥ јазалат^[1]. Ол беш чокту јылдыс бӱдӱмдӱ, чолмондоры алтын ла родий штралдар бӱдӱмдӱ эдилген^[1].

Јылдыстыҥ ортозында Россия Федерацияныҥ тергеелик кебедели јуралган тегерик медальон бар^[1]. Медальон кызыл эмальла јабылган ла «Герой Эне» деп кӧдӱриҥилӱ бичимелдӱ рантла курчалган. Кийин јанында орденниҥ темдегиниҥ темдеги турат. Јылдыстыҥ удура учтарыныҥ ортозы 30 миллиметр болот^[1].

Орденниҥ темдегин кулак ла тегелиги ажыра (при помощи ушка и кольца) металлдаҥ эткен алтындалган колодкала колбойт. Ол Россия Федерацияныҥ тергеелик маанызыныҥ ӧҥдӧриле кеен бӱдӱрилген ӱч ӧҥдӱ лента тагылган бант бӱдӱмдӱ^[1]. Бантты ортозынаҥ јӱстӱк јууй тартып салган, јӱстӱк ортозында бриллиантту. Банттыҥ јалбагы 20 миллиметр, узуны — 30 миллиметр болот^[1].

Колодканыҥ кийин јанында орденди кийимге јаба тагар тебиске орус. булавка тургузылган^[1].

Акчала кайралдаганы

Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ 2022 јылдыҥ куран айдыҥ 15 кӱнинде чыккан 558 темдектӱ «Россия Федерацияныҥ кӱрее кайрал системазын јарандырарыныҥ кезик сурактары керегинде» деп јакааныла јӧптӧлгӧниле, кӱндӱлӱ атла кайралдаткан энеге бир катап 1 миллион салковой акча кайрал берилет^[1]. Акча кайралды берериниҥ ээжизин Россия Федерацияныҥ Башкарузы тургузат^[1].

Ајарулар

↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ Указ Президента Российской Федерации от 15.08.2022 № 558 «О некоторых вопросах совершенствования государственной наградной системы Российской Федерации» (ја. эм.). Официальный интернет-портал правовой информации (15 куран ай 2022). Дата обращения: куран айдыҥ 15 кӱни, 2022. Архивировано сыгын айдыҥ 2 кӱни, 2022 јыл.
↑ Путин подписал указ об учреждении звания "Мать-героиня" (ја. эм.). ТАСС (15 куран ай 2022). Дата обращения: куран айдыҥ 15 кӱни, 2022. Архивировано куран айдыҥ 15 кӱни, 2022 јыл.
↑ Пять-таки: в Госдуме намерены вернуть звание «Мать-героиня» (ја. эм.). Дата обращения: куран айдыҥ 16 кӱни, 2022. Архивировано куран айдыҥ 16 кӱни, 2022 јыл.
↑ Владимир Путин поручил вернуть звание «Мать-героиня» и добавить к нему 1 миллион рублей (ја. эм.). Дата обращения: куран айдыҥ 16 кӱни, 2022. Архивировано ӱлӱрген айдыҥ 15 кӱни, 2022 јыл.
↑ Путин ввел в России звание «Мать-героиня» (ја. эм.). Дата обращения: куран айдыҥ 16 кӱни, 2022. Архивировано куран айдыҥ 16 кӱни, 2022 јыл.
↑ Указ Президента Российской Федерации от 14.11.2022 № 816 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» (ја. эм.). Дата обращения: кӱчӱрген айдыҥ 14 кӱни, 2022. Архивировано кӱчӱрген айдыҥ 14 кӱни, 2022 јыл.
↑ Ольга Дехтяренко прокомментировала присвоение ей звания «Мать-героиня» (ја. эм.). Дата обращения: кочкор айдыҥ 6 кӱни, 2024. Архивировано кочкор айдыҥ 6 кӱни, 2024 јыл.

Тайантылар

[указ_15.08-1] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ Указ Президента Российской Федерации от 15.08.2022 № 558 «О некоторых вопросах совершенствования государственной наградной системы Российской Федерации» (ја. эм.). Официальный интернет-портал правовой информации (15 куран ай 2022). Дата обращения: куран айдыҥ 15 кӱни, 2022. Архивировано сыгын айдыҥ 2 кӱни, 2022 јыл.

[тасс_15.08-2] Путин подписал указ об учреждении звания "Мать-героиня" (ја. эм.). ТАСС (15 куран ай 2022). Дата обращения: куран айдыҥ 15 кӱни, 2022. Архивировано куран айдыҥ 15 кӱни, 2022 јыл.

[3] Пять-таки: в Госдуме намерены вернуть звание «Мать-героиня» (ја. эм.). Дата обращения: куран айдыҥ 16 кӱни, 2022. Архивировано куран айдыҥ 16 кӱни, 2022 јыл.

[4] Владимир Путин поручил вернуть звание «Мать-героиня» и добавить к нему 1 миллион рублей (ја. эм.). Дата обращения: куран айдыҥ 16 кӱни, 2022. Архивировано ӱлӱрген айдыҥ 15 кӱни, 2022 јыл.

[5] Путин ввел в России звание «Мать-героиня» (ја. эм.). Дата обращения: куран айдыҥ 16 кӱни, 2022. Архивировано куран айдыҥ 16 кӱни, 2022 јыл.

[6] Указ Президента Российской Федерации от 14.11.2022 № 816 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» (ја. эм.). Дата обращения: кӱчӱрген айдыҥ 14 кӱни, 2022. Архивировано кӱчӱрген айдыҥ 14 кӱни, 2022 јыл.

[7] Ольга Дехтяренко прокомментировала присвоение ей звания «Мать-героиня» (ја. эм.). Дата обращения: кочкор айдыҥ 6 кӱни, 2024. Архивировано кочкор айдыҥ 6 кӱни, 2024 јыл.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]