Россияныҥ тергеелик символдоры
Россияныҥ тергеелик символдоры (орус. Государственные символы России) — федерал конституционный јасактарла тургузылган Россияныҥ аҥылу темдектери, оныҥ национал суверенитедин ле аҥылузын, идеологиялык учурын кереестеген. Ондый учурлу сӱр-темдектер: тергеелик мааны, кебедел ле мак кожоҥ.
Россияныҥ Тергеелик сӱр-темдектериниҥ концепциязында Россия СССР-дыҥ наследница и правопреемница болуп јат (совет мак кожоҥныҥ кӱӱзи ле тексттиҥ кезик јери Россияныҥ мак кожоҥына кирген, онойдо ок Јуучыл Ийделердиҥ Кызыл маанызы ла Россия империяныҥ (эки башту мӱркӱди ле российский триколор)[1].
Россияныҥ тергеелик кебедели
Россия Федерацияныҥ тергеелик кебедели ол тӧрт толыкту, алдындагы толыктарын тегерийтип салган, алды јанында учкур кызыл геральдический куйак, ондо эки башту алтын мӱркӱт эки канадын јайып, ӧрӧ кӧдӱрип алган. Мӱркӱттиҥ бажыныҥ ӱсти јанында јаан корона, оныҥ алдында эки кичинек корона, лентала бириктирип салган. Мӱркӱттиҥ оҥ колында — скипетр, сол колында — держава. Мӱркӱттиҥ тӧжинде, кызыл куйакта, — мӧҥӱн кижи ат мӱнген, чаҥкыр плащту мӧҥӱн атта, мӧҥӱн јыдала кара улуны кадап јаткан, ады тепсеп турган[2].
Россияныҥ кебедели Москваныҥ кебеделинеҥ аҥылузы
Ӱч корона ол бастыра Россия Федерацияныҥ суверенитеди, Федерацияныҥ бӧлӱктери, субъекттери. Эки башту мӱркӱт тудунган скипетр ла держава, тергеелик јаҥ ла бирликти керелейт[3].
Эки башту мӱркӱттиҥ тӧжинде атта отурган кижи, улуны јыдала кадап јаткан. Бу јурукта јастыра Святой Великомученик Победоносец Георгийди Москваныҥ тергеезиле тӱҥейлейдилер.
Тергеелик кебеделде атта отурган кижи Св. Гергий эмес, Москваныҥ кебеделинеҥ аҥыланып јат: — бу элементтер Тергеелик кебеделде јок; — Москваныҥ кебеделинде атта отурган кижи, Тергеелик кебеделдеҥ аҥыланып јат, јуучыл јепселиле орус. (вооружение в данном случае — обобщённый термин, включающий как собственно оружие, так и костюм); — Тергеелик кебеделде ат ӱч будына турган, бирӱзин кӧдӱрип алган, Москваныҥ кебеделинде ат маҥда, эки буды јерде; — Тергеелик кебеделде улу белине јыгылган, оны ат тепсеп јаткан, Москваныҥ кебеделинде улу тӧрт будына турала, кайра эбирген[4].
Россияныҥ тергеелик мак кожоҥы
Россия Федерацияныҥ тергеелик мак кожоҥы ол кожоҥ, кӱӱзин композитор А. В. Александров бичиген, сӧстӧрин — ӱлгерчи С. В. Михалков. Кӱӱ бойы ла тексттиҥ тӧзӧлгӧзи СССР-диҥ мак кожоҥынаҥ алынган.
Мак кожоҥдо ӱч куплет, кажызыныҥ ла кийнинеҥ припев кожоҥдолот. Макту кожоҥ сӧстӧрлӱ ле сӧс јок болор аргазы бар, учуры экилезиниҥ тӱҥей. Мак кожоҥ сӧс јок болзо, јаҥыс баштапкы куплет ле припев болот.
Россияныҥ мак кожоҥын тузаланары
Окылу тушта духовой, ол эмезе симфонический оркестрле ойнолот, сӧстӧрлӱ болзо хор кожылат. Мак кожоҥ ороонныҥ јаан учурлу керек-јарактары тужында тузаланат: јуундардыҥ ачылтазында ла бӧктӧлӧр тушта, Тергеелик байрамдарга учурлай, Јаҥы јылдыҥ байрамында, онойдо ок окылу тушта: Россия Федерацияныҥ Президенти бойыныҥ јамыга туруп јатса, палаталардыҥ јуунында Федерал собраниениҥ сессиязы ачылар тушта, ӧскӧ ороондордоҥ делегация окылу туштажуларга келзе, байрам мероприятиелерда, Јеҥӱниҥ парады ла оноҥ до ӧскӧ окылу церемонияларда. Кезик тушта мак кожоҥды кыйалта јогынаҥ тузаланары јасакта айдылган, је Россияныҥ граждандарын мак кожоҥло тузаланарын токтотпой јат.
Россияныҥ тергеелик маанызы
Тергеелик мааны — тергеениҥ аҥылу темдеги, учуры ондый ла, тергеелик кебедел, тегеелик мак кожоҥ ло тергеениҥ ады, — бойыныҥ ороонын темдектейт, ӧскӧ ороондордоҥ башказын кӧргӱзет.
Россияныҥ маанызы «тӧрт толыкту бӧс, ӱч башка ӧҥдӱ, јалбагы бой- бойына тӱҥей экче ӱзӱктер: ӱстинде — ак, ортозында — кӧк лӧ алдында — кызыл ӧҥдӱ. Тууразынаҥ узунына — 2:3» . Ӧҥдӧриниҥ ччркту ба, кубакай ба чике айдылбаган, тузаланар айалгадаҥ камаанду[5], нениҥ учун дезе, Россия Федерацияныҥ Тергеелик маанызы Федерал конституционный јасак ӧҥдӧрдиҥ ӧҥин тургуспаган, јаҥыс норматив ГОСТ Р 51130-98, кажы ла мааныныҥ јалбагыныҥ ӧҥи болор учурлу:
| Ӧҥи | Ак | Кӧк | Кызыл |
|---|---|---|---|
| Pantone | White | 286C | 485C |
| RGB | 255-255-255 (#ffffff) | 0-57-166 (#0039a6)[6] | 213-43-30 (#d52b1e)[7] |
| HTML | #FFFFFF | #0039A6 | #D52B1E |
Россияныҥ маанызын тузаланганы
Тергеелик мааныны тузаланары Федеральный јасакта айдылган. Јасакта мааныны кыйалта јок тузаланары: туралардыҥ ӱстине тагар, Јаҥда органдардыҥ (Россия Федерация Президенти, Федерал Собрание, башкару, федерал министерстволор ло ведомстволор ло бӧлӱктери, Россия Федерация ла субъекттериниҥ јаҥда органдары — республика, кырай, область, автоном округтар, муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ јербойында органдары — калаларда, аймактар ла јурт јеезелерде), в рабочих кабинетах руководителей органов власти, на зданиях представительств России за рубежом, на российских кораблях и судах. Тергеелик мааны кажы ла кӱн бистиҥ Јуучыл армияныҥ частьтарында ӧрӧ кӧдӱрилет. Мааны кейде учар самолёттордыҥ ла вертолёттордыҥ, российский космический аппараттардыҥ бортында јуралат. Байрам ла событий тергеелик мааны ороомдорды ла тепсеҥдерди јарандырат. Јасак кем ле качан тузаланарын тургузып салган. Мааныларды тузаланар ӱч арга бар: мааныны ӧрӧ кӧдӱрип, илип салар, ол эмезе јайып саларга јараар. Мааныны тузаланар кӧп аргалар бар, олорды мааныныҥ протоколында бичиген.
Онойдо ок кӧр
Ајарулар
- ↑ Тен, 2010, с. 280.
- ↑ Федеральный конституционный закон от 25.12.2000 № 2-ФКЗ «О Государственном гербе Российской Федерации». pravo.gov.ru. Дата обращения: ӱлӱрген айдыҥ 30 кӱни, 2021. Архивировано чаган айдыҥ 22 кӱни, 2022 јыл.
- ↑ Государственный герб РФ - Государственная символика. statesymbol.ru. Дата обращения: куран айдыҥ 10 кӱни, 2020. Архивировано кичӱ изӱ айдыҥ 11 кӱни, 2020 јыл.
- ↑ Правила использования Государственного герба РФ. Дата обращения: ӱлӱрген айдыҥ 13 кӱни, 2020. Архивировано кочкор айдыҥ 3 кӱни, 2013 јыл.
- ↑ Здесь допустимы некоторые колебания, отвечающие тем условиям, в которых флаг будет использоваться, например, если флаг находится в тёмном помещении, возможно сделать цвета более яркими и насыщенными. — разъяснение при Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ Геральдический совединиҥ јартаганыла,
- ↑ Pantone 286 C. Дата обращения: ӱлӱрген айдыҥ 13 кӱни, 2020. Архивировано јаҥар айдыҥ 8 кӱни, 2015 јыл.
- ↑ Pantone 485 C. Дата обращения: ӱлӱрген айдыҥ 13 кӱни, 2020. Архивировано јаҥар айдыҥ 8 кӱни, 2015 јыл.
Литература
- Абдуллин Э.Б., Николаева Е.В. Разучивание государственного гимна России в учреждениях общеобразовательного типа. — Москва: «Издательство «Музыка», 2006. — ISBN 5-7140-0499-X.
- Вилинбахов Г.В., Калашников Г.В., Шендрик А.Н. Государственные символы России Герб. Флаг. Гимн. — Москва: «Издательство «Гамма-пресс», 2018. — С. 160. — ISBN 978-5-9612-0022-5.
- Тен Ю. П. Национальные и государственные символы России // Народное образование. — 2010. — № 4. — С. 276—280.
- Чиркин Вениамин Евгеньевич Государственные символы