Паршуткин, Тимофей Иванович

Рувики сайттаҥ
Тимофей Иванович Паршуткин
Паршуткин, Тимофей Иванович.jpeg
Чыккан öйи 1896 јыл
Чыккан jери Кӧксу-Оозы јурт, Кӧксу-Оозы аймак, Алтай Республика
Божогон öйи јаан изӱ айдыҥ 6 кӱни 1944 јыл
Божогон jери Питкярант аймак, Карело-Фин ССР
Ороон  Российская империя→
 СССР
Черÿниҥ бÿдÿми пехота
Черÿде jылдары

Россия 1914 јыл — 1917

Союз Советских Социалистических Республик 1942 јыл—1944 јыл
Званиези сержант
Часть 363-чи стрелковый полк
Командовал отделение
Јамызы снайпер
Jуу/согуштар Баштапкы телекейлик јуу, Граждан јуу, Ада-Тӧрӧл учун Улу јуу.
Кайралдар ла сыйлар
Герой Советского Союза — 1944
Ленинниҥ ордени — 1944 Медаль «За боевые заслуги» — 1943

Тимофей Иванович Паршуткин (1896 јылда Кӧксу-Оозы јурт, Кӧксу-Оозы аймак, Алтай Республика — 1944 јыл Питкярант аймак, Карело-Фин ССР) — Кызыл Черӱниҥ сержанты, Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачызы, Советский Союзтыҥ Геройы (1944 јыл).

Биографиязы

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Тимофей Паршуткин 1896 јылда Кӧксу-Оозы аймакта, Алтай Республикада чыккан. Баштамы школды божоткон. Баштапкы телекейлик јууда турушкан. Граждан јууда 1919 јылдаҥ ала Дмитрий Красковтыҥ отрядында јуулашкан[1] Јууныҥ кийнинде Кӧксу-Оозы аймак Басты-Кем (орус. Тихонькая) деп јуртта јадып, колхозтыҥ председатели болуп иштеген[2].

Ада-Тӧрӧл учун Улу јуу[тӱзедер | кодты тӱзедер]

1942 јылдыҥ кочкор айында Паршуткинди экинчи катап Кызыл Черӱге алдырткан. 1942 јылдыҥ кандык айынаҥ бери Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ фронтторында јуулашкан. 1944 јылда кичӱ изӱ айда сержант Тимофей Паршуткин отделениениҥ командири, снайпер, 363-чи стрелковый полк, 114-чи стрелковый дивизия, 7-чи армия) Карел фронтто 1942 јылда кичӱ изӱ айда сол будын шыркалаткан[1]. Черӱчилер Свирь сууны кечерде Т. И. Паршуткин бойыныҥ јалтанбазын кӧргӱскен[3].

Паршуткин баштапкы улустыҥ тоозында Свирь сууны кечкен Лодейный Поля деп јурттыҥ јанында. Качан кеме сууга кӧмӱле берерде, ол шыркалу нӧкӧрлӧрин аргадап јаратка чыгарган, оноҥ фашисттерле согушкан. Бу согушта ол јаҥыскан пулемётту 1 дзот ло 6 немец јуучылдарды јок эткен, анайып Свирь сууныҥ јарадында плацдармды колго алган.

Кемелӱ сууны кечип барадарда сууныҥ тал ортозында кеме кӧмӱле береде ол сууны ээжинип кечеле, јаратка јеткен. Оноҥ ойто кайра эжинип келеле, сууныҥ тал ортозынаҥ јети кижини јаратка чыгарган, анайып ол улусты ӧлӱмнеҥ аргадап алган. Коркыбас јуучыл оныҥ кийнинде эмиктеҥ эткен бӧкти јара тартала, јаҥыскан ӧштӱнин траншеязына кийдире калып 6 белофинди јок эткен.

Т. И. Паршуткинниҥ кайрал листи. Јаан изӱ айдыҥ 6 кӱнинде 1944 јылда Паршуткин Т. И. божогон. Сальмин аймакта Коверово јурттыҥ јанында (эмдиги- Коверо јурт Питкярант аймак) Карелии, фин дзотко киреле бойын анда ӧштӱлерле кожо гранатала јарган[2].

Озо баштап Салми јуртта Питкярант аймакта јууган[4], кийнинде проспект Урицкийде паркта карындаштык мӧҥкӱде сӧӧгин јууган[3][5].

СССР Ӱстӱги Совединиҥ Президиумыныҥ 1944 јылда јаан изӱ айдыҥ 21 кӱнинде јааканы аайынча, «фронтто командованиениҥ јакаруларын једимдӱ бӱдӱрип, немец ӧштӱлерле карам-кайрал јокко јалтанбай тартышкан учун» сержант Тимофей Паршуткинге Советский Союзтыҥ Геройы деп нерелӱ ат адалган, Ленинниҥ ордени берилген[3][6].

Кайралдар

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Кереес

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Геройдыҥ адыла адалган:

  • Салми јуртта, баштапкы катап сӧӧгин јууган.
  • Геройдыҥ тӧрӧл јурттында оныҥ адыла адалган ором бар — Кӧксу-Оозы јурт[8].

Онойдо ок кöр

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Јуруктардыҥ кӧмзӧзи

[тӱзедер | кодты тӱзедер]

Кайралдаган листтер:

  • СССР ВС-ниҥ Советский Союзтыҥ Геройы деп нерелӱ ат берери керегинде јакааны

    СССР ВС-ниҥ Советский Союзтыҥ Геройы деп нерелӱ ат берери керегинде јакааны

  • Кайралдаар тизимде јолдык

    Кайралдаар тизимде јолдык

  • Јетирӱ

    Јетирӱ

  • Јалаҥда гвардейский кладбищеде сӧӧгин јууган јер. Алексей Сидельниковтыҥ фотојуругы

    Јалаҥда гвардейский кладбищеде сӧӧгин јууган јер. Алексей Сидельниковтыҥ фотојуругы

Ајарулар

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
  1. ↑ 1 2 Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа».
  2. ↑ 1 2 Паршуткин Тимофей Иванович. Советские снайперы. Дата обращения: јаҥар айдыҥ 3 кӱни, 2015. Архивировано јаҥар айдыҥ 8 кӱни, 2015 јыл.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 Тимофей Иванович Паршуткин (орус.). Сайт «Герои страны».
  4. ↑ Паршуткин Тимофей Иванович, сержант, документы о захоронении Архивная копия от 8 јаҥар ай 2015 на Wayback Machine — Память народа
  5. ↑ Паршуткин Тимофей Иванович, сержант, документы о перезахоронении Архивная копия от 8 јаҥар ай 2015 на Wayback Machine — Память народа
  6. ↑ 1 2 3 Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа».
  7. ↑ Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа».
  8. ↑ с. Усть-Кокса, ул. Паршуткина. Дата обращения: јаҥар айдыҥ 2 кӱни, 2015. Архивировано јаҥар айдыҥ 8 кӱни, 2015 јыл.

Литература

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
  • Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1988. — Т. 2 /Любов — Ящук/. — 863 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-203-00536-2.
  • Боевая слава Горного Алтая. — Горно-Алтайск, 1984.
  • Героям Родины — слава! — Петрозаводск: Карелия, 1985.
  • Кузнецов И. И., Джога И. М. Алтайдыҥ Алтын Чолмондоры. — Барнаул, 1982.
  • Паршуткин Т. И. // Карелия : энциклопедия. В 3 т. Т. 3. Р—Я. — Петрозаводск, 2011. — С. 330
  • Братская могила советских воинов // Великая Отечественная война в Карелии: памятники и памятные места. — Петрозаводск, 2015. — С. 236—237.

Тайантылар

[тӱзедер | кодты тӱзедер]
Алган јери - "https://alt.ruwiki.ru/w/index.php?title=Паршуткин,_Тимофей_Иванович&oldid=349320"